mürsel: Ve aleykumusselam muhterem Abdullah kardeşim!
Mütekabilen ben de size teşekkür ediyor dua ve temennilerinizin gerçekleşmesini can u gönülden arzuluyorum. Rabbim hepimizi doğruların bulunduğu yere hidayet buyursun ve kendi rızasını kazanmağa muvaffak kılsın.
Şimdi asıl konulara geçelim: Muhterem kardeşim siz "İnsanın inanç esasatında yakin ehli ve tereddütsüz olması gerektiği hususunda müttefikiz" dedikten sonra şöyle ekliyorsunuz: "Madem öyle, EHLİ SÜNNET VEL CEMAAT MEZHEBİ hangi meselesinde tereddütlüdür veya taraflıdır???"
Aziz kardeşim, bu hususta madem müttefikiz, o halde sizin bana sorduğunuz sorunun aynısını ben size soruyorum: "Kur'ânî ve Nebevî referanslara dayanarak Ehl-i Beyt'e sarılmayı, onların yolundan gitmeği, İslam'ı, Kur'ân'ın sahih tefsirini, ve Resulullah'ın sünnetini öğrenmede birinci derecede Ehl-i Beyt'i takip etmeği kendisine prensip haline getiren Caferiler ve on iki imam Şiası hangi hususta tereddütlüdür veya taraflıdır???"
Sonra bu sorunun muhatabı biz değil Ehl-i Sünnet'in kendileridir. Eğer bunu sormaktan maksadınız "Madem Ehl-i Sünnet kendi inanç esasında yakin sahibidirler, o halde siz de onların dediğini kabul etmek zorundasınız" demek ise bizce bu hiç de tutarlı bir yaklaşım değildir. Onların yakini kendilerini bağlar; başkaları da onların dediklerine ve getirdikleri delillere mutmain olur ve yakine ulaşırsa, evet o zaman kabul etmemenin bir anlamı yoktur; ama eğer onlar da o iddialara inanmaz ve getirilen deliller onları mutmain kılmaz ve başka delillerle başka türlü bir görüşü yakinen benimserlerse, kimse bunu yadırgamamalı ve "Sen niye öyle inanıyorsun? İlla benim dediğim şekilde inanmalısın" diyemez; onun tek yapacağı şey (becerebilirse) sağlam ve mantıklı delillerle onu ikna etmeğe çalışmaktır. Gerisi onun kendi vicdani ve akli sorunudur. Bu yüzden bizce sizin bu yaklaşımınız, kendinizin de yadırgadığınız delilden çok duygusallığa yakın bir yaklaşımdır. Kaldı ki bu tür bahislerde bizce inandırıcı olabilmenin başlıca kuralı, her iki tarafın da kabul ettiği prensiplerden hareket etmek ve daha çok karşı tarafın kendi kaynaklarından veya en azından her iki tarafında müştereklerinden yararlanmaktır. Yoksa bir taraf hep kendi kabullerinden hareket eder veya sadece kendi kaynaklarından delil ve dayanak sıralamaya çalışırsa, ikna edici olmaktan uzaklaşır. Sizin Mut'a konusunda yaptığınız gibi.) İşte böyle bir ikna tarzı taraflı olmanın bir türlü tezahürüdür bizce.
Şunu da eklemem gerekir ki bizce bir tahkik ancak o zaman gerçekçi olabilir ve insanı yakine götürebilir ki geniş çaplı ve muvafık, muhalif bütün kaynaklar göz önünde bulundurularak yapılmış olsun. Yoksa mesela bir Caferinin "Ben bütün Caferi kaynaklarını araştırdım ve falan ihtilafi konuda yakine vardım" demesi ne kadar saçma ise benzer bütün iddialarda da aynı şey söz konusudur. Şimdi siz kendi dışınızdaki kaynakları ne kadar dikkate alıyorsunuz veya almıyorsunuz, onu ben bilemem; ancak başka konularda da mut'a hakkında yaptığınız gibi yapıyorsanız, o zaman böyle bir şeyin adına tahkik denir mi, denmez mi onu artık sizin kendi takdirinize bırakıyorum.
Bize göre Caferî ulemasının bariz bir özelliği, Sünnî kardeşleriyle farklı düşündükleri konuların hemen hepsinde, onların kendi kaynaklarından bizzat delil göstermeleridir. (Onların bu konularda yazdıkları eserlerle yakından âşina olanlar, bunu açık bir şekilde görebilirler.) Sizin örnek olarak üzerinde durduğunuz mut'a konusunda da biz aynı prensibi takip edeceğiz inşaallah.
Yine diyorsunuz ki, "Dört mezhep dinin esasatında hiçbir ihtilafı olmadığı gibi (mut'a nikahı hususunun haramiyetinde hiçbir şek ve şüphe barındırmazlar. vs. Dinin teferruat meselelerinde de ihtilaf etmeleri hali ile kaçınılmazdır. .
Aziz kardeşim, evvela dinin esasatı ve teferruatı hususunun çerçevesini çizmek gerekir. Ben sizin bu iki kavramdan neyi kastettiğinizi tam anlamış değilim. Zira bir taraftan abdest hususundaki ihtilafları teferruata örnek olarak verirken, diğer taraftan dinin esasatından bahsederken mut'ayı örnek olarak veriyorsunuz. Şimdi eğer esasattan maksat inançla ilgili hususlar ise fıkhî bir konu olan mut'ayı buna örnek vermeniz yanlış olur. Zira bu tarife göre mut'a teferruattan sayılır.ve teferruatta ihtilafın meydana gelmesi (sizin de teslim ettiğiniz gibi) doğal, hatta kaçınılmazdır.
Saniyen, "Dört mezhebin dinin esasatında hiçbir ihtilafı yoktur" sözünüzde de benim tereddütlerim vardır. Zira mesela (siz nasıl değerlendirirseniz değerlendirin ama) Mu'tezile kendisini Ehl-i Sünnet'ten görmekte ve fıkhen de dört mezhepten birini taklit etmektedir. Örneğin, Meşhur "El-Keşşâf" tefsirinin sahibi Zımahşeri ve diğer meşhur Mu'tezile âlimi İbn-i Eb-il Hadid'in Şafii oldukları kaynaklarda kayıtlıdır. Oysa Mu'tezile ile Eş'arîler arasında bir takım itikadî konularda farklı düşüncelerinin olduğunu anlatmaya gerek yok. Yine Kur'ân'ın mahlukiyeti veya kadimi oluşuyla ilgili tarihi ihtilaflar ve Müslümanlar arasında doğurduğu sancılar... Veya mesela Ehl-i Sünnet'in bugün İmâm Maturudî'nin görüşlerini benimsemeleri, onun bazı konularda İmâm Eş'ari'den farklı düşündüğünü göstermiyor mu? Eğer hiçbir fark yoksa, Ehl-i Sünnet'in bugün kendilerini Maturidî değil de Eş'arî olarak nitelendirmeleri gerekirdi. Yine kendilerini Sünnî olarak gören Selefiler ve Vehhabilerin şefâat, tevessül, ziyaret, adak vb. bir çok konuda diğer Müslümanlarla farklı düşünüp onları şirke düşmekle itham etmeleri vs...
Yine sizin "Sizlerin bazı hususlarda farklı düşündüğünüzden kasıt nedir? Şayet bu hususlar teferruat ise bir sorun yoktur. (Teferruat hususuna örnek olarak; abdest alırken başın mesh edilmesinde. . Hanefi; başın dörtte biri, Mâliki, Hanbeli de; başın tamamı. . , , Şafii'de ise; baştaki saçın bir teli mesh edilse kafidir. v. s. . v. s. .) Amma velakin dinin emir ve yasakları hususunda olursa ALLAH korusun doğruluktan ayrılma ve bir sapma olabilir ALLAH seni ve hepimizi muhafaza etsin kardeşim. . ." şeklindeki beyanınıza gelince...
Benim kardeşim, evvela önceden de belirttiğim gibi her şeyden önce teferruat denilen şeyin çerçevesi iyi çizilmelidir. Saniyen bir şeyin dinin kesin emir veya yasaklarından olduğu kendisine sabit olduktan sonra, o kimsenin o emir ve yasaklara muhalefeti onun dalaletinin en bariz delili olur. Ama eğer bir konuda İlâhî bir emrin olup olmadığı tartışılır durumda olur ve bir kimseye böyle bir şey ikna edici delillerle sabit olmazsa veya aksi onun için sabit olursa bunu doğruluktan bir sapma olarak nasıl değerlendirebiliriz?
Şimdi ben aramızdaki bazı farklılıkların ana başlıklarını veriyorum; artık siz bunları teferruat olarak mı görürsünüz, yoksa başka türlü mü değerlendirirsiniz, o sizin bileceğiniz iştir.
1)- Biz Allah-u Teâlâ'nın sıfatını zâti olarak görüyoruz, ama Ehl-i Sünnet öyle düşünmüyor.
2)- Biz de kaza ve kader olayına inanmakla birlikte onu biraz farklı olarak yorumluyoruz.
3)- Biz ne cebre ne de tefvize, bu ikisin ortasında bir şeye inanıyoruz ve bu konudaki görüşlerimiz hem Mu'tezile hem de Eş'arî ekolüyle bazı farklılıklar arzediyor.
4)- Biz eşyadaki hüsün (iyilik-güzellik) veya kubühün (kötülüğün) zati olduğuna inanıyoruz ve bu konuda özellikle Eş'arî ekolüyle farklı düşünüyoruz.
5- Bizim Ehl-i Sünnetle Peygamberlerin masumiyeti hususunda müşterek yanlarımız olduğu gibi bazı hususlarda, muşahhas olarak masumiyetin sınırı konusunda farklı düşüncelerimiz de var.
6- Ve Sünni kardeşlerimizle en çok farklı yönümüz de İmamet konusundadır. Mesela biz imamın nasla tayin edilmesi gerektiği ve bunun amelde de böyle olduğuna inanırken, onlar bunun ümmete bırakıldığını, imamın seçim ve şura yoluyla belirlenmesi gerektiğini düşünüyorlar. Yine imamın özellikleri ve görevleri hususunda bazı farklı yönlerimiz var.
7- Yine "sahabe" kavramına getirilen yorumda, aynı şekilde sahabenin adaleti hususunda farklı yönlerimiz var. Ehl-i Sünnet istisnasız bütün sahabenin adaletine inanırken, biz bu mutlakıyeti kabul etmiyor ve onların da içerisinde hata ve yanlış yapan, hatta bir takın günahlara müptela olanların da bulunduğunu ve her birisinin sadece sahabi olduğu için değil, yaptıklarına bakılarak değerlendirilmesi gerektiğini düşünüyoruz; ama Sünni kardeşlerimiz bütün bunları birer içtihad hatası olarak görüp hiç birisinin onların adaletine halel getirmeyeceğini düşünüyor.
8- Yine Resulullah'ın (s.a.a) Ehl-i Beyt'inin İslam'daki yeri ve Müslümanların fikri, siyasi sahalarında sahip olduğu veya olması gerektiği rol hususunda da farklı düşüncelerimiz mevcuttur.
9- Bir önemli fark da ictihad kaynakları hususundadır; şöyle ki Caferi fıkhında Ehl-i Beyt'ten gelen talimat üzerine "kıyas", "istihsan" ve "mesalih-i mürsele" gibi yollar ictihad kaynağı olarak kabul edilmemektedir. Oysa Ehl-i Sünnet'te, özellikle Hanefi mezhebinde bunlar sık sık baş vurulan metotlardır.
Elbette tam anlamıyla mutabık kaldığımız şeyler, farklı yönlerimizden bir hayli fazladır elhamdulillah. Özellikle itikadi konuların temel unsurlarında, yine ibadi konuların aslı ve ana maddelerinde vs...
Burada "mut'a konusuna geçmeden önce yazınızın sonlarına doğru değindiğiniz birkaç hususun da üzerinde durmayı uygun görüyorum.
Diyorsunuz ki, "Canım kardeşim unutma, İ'la-ı kelimetullah davasında cihanı, İslam'la ışıklandıran ve ÜMMET-İ MUHAMMEDİ Vahdet ve İttihat ve İttifak ve İncizab ile mezceden, (nasıl te'vil edersen et), kendini hakim-ul Haremeyn değil de hadim-ul Haremeyn gören bir DEVLET-İ AL-İ OSMANÎ vardı. "Sevad-ı a’zama tabii olunmalı, sevad-ı azama tabii olan lakayd Emevilik sonunda ehli sünnet vel-cemaata dayandı. Sevad-ı a'zama tabii olmayan başlangıçtaki salabetli alevilik sonunda rafiziliğe dayandı."
Benim değerli kardeşim, evvela sizin Osmanlı devletini övmenize pek şaşırdım doğrusu. Sebebine gelince, zannedersem siz bu devleti bir hilafet devleti, bir İslam hükümeti olarak görüyorsunuz? Çünkü bir Müslüman'ın şerî bir devlet olduğuna inanmadığı bir hakimiyeti övmesinin bir anlamı olmasa gerek. Şimdi ben böyle düşündüğünüzü farz ederek (bu imparatorluğun icraatına girmeden) sadece meselenin aslıyla ilgili endişelerimi dile getirmek istiyorum. Aziz kardeşim siz de biliyorsunuz ki Osmanlı devleti bir saltanattan ibaretti. Bunun en açık delili ise bu hakimiyetin belli bir hanedan içerisinde elden ele dolaşmasıdır. Şimdi siz bunu İslam'ın neresine koyuyorsunuz, onu merak ediyorum? Hilafet ve imamet konusunda Ehl-i Sünnet'in en önemli prensibi bu işin Şura ve icma-i ümmet ile gerçekleşmesi hususu değil mi? Peki Osmanlı devletinin hangi padişahı Şura ve ümmetin icmaı ile iş başına gelmiştir? Benim bildiğim kadarıyla hiç birisi. O halde şer'î meşruiyeti bile (en azından tartışılır) bir hakimiyet nasıl tasvip görebiliyor sizin tarafınızdan? Sonra onların kendisini hadim-ül Harameyn olarak vasıflandırmaları neyi ifade eder? Bugün, Suudî kıralı Fahd da kendisine hadim-ul Haremeyn lakabını vermiş durumda. Peki siz Fahd'ın hakimiyet ve saltanatını tasvip ediyor musunuz?
Sevad-ı a'zama (büyük çoğunluğa) tabii olunması gerektiği hususuna gelince...Aziz kardeşim siz bunu neye dayanarak söylüyorsunuz? Burada yine başa dönüp sorma mecburiyetinde kalacağım. Eğer bir çoğunluk gerçekten hakkı temsil ediyorsa buna zaten bir itirazımız yoktur; olamaz da. Çoğunluğun (sırf çoğunluk olduğu için) her zaman hakkı göstermediğinde de yine mutabık kalmıştık. O zaman sevadı a'zama tabii olunması gerektiğini neye dayanarak söyleyebiliyorsunuz? Faraza birileri çoğunluğun yanlış istikamette olduğu kanaatinde olurlarsa, yine de onlara "sevad-ı a'zama tabi olma mecburiyetindesiniz" diye ısrarlı olabilir misiniz?
Şimdi siz burada cemaatten ayrı düşülmemesi gerektiğini vurgulayan bazı rivayetleri delil olarak verebilirsiniz. Ancak ben şimdiden onların cevabını hem de Ehl-i Sünnetin kendi kaynaklarına istinaden veriyorum. Bakın aziz kardeşim, o rivayetleri Resulullah'ın ilim şehrinin kapısı Hz. Ali (a.s) nasıl tefsir etmiştir? Bir Sünnî kaynağı olan Kenz-ül Ummal'da (C.1, S.378, Hadis: 1644) şöyle nakledilmektedir: "İbn-ül Kevvâ Hz. Ali'ye "Sünnet", "Bid'at", "Cemaat" ve "Firkat"ın açıklamasını sorunca şu cevabı verdi: "Ey İbn-ül Kevvâ, soruyu hıfzettin, o halde cevabı da anla; Allah'a andolsun ki Sünnet Muhammed'in sünnetidir. Bid'at ise ondan ayrılanlardır. Cemâat (birleşme) hak ehliyle birleşmektir, azınlıkta olsalar bile; firkat (ayrılmak) ise, bâtıl ehlinden ayrılmaktır, çoğunlukta olsalar bile."
Buna te'yid olarak Resulullah'ın aziz torunu Ehl-i Beyt imamlarının altıncısı İmâm Cafer-i Sâdık'ın babaları kanalıyla Resulullah'tan naklettiği bir hadisi ekliyorum; şöyle rivayet ediyor: "Resulullah'a ümmetinin cemaati hakkında soru sorulduğunda şöyle buyurdu: "Benim ümmetimin cemâati hak ehli olanlardır; hatta azınlıkta olsalar bile." (Maân-il Ahbâr, S.154, Hadis: 1)
Bilahere "Sevad- a'zama tabi olan lakayd Emevilik, sonunda Ehl-i Sünnet Vel-Cemaat'e dayandı" tespitiniz daha çok şaşırttı beni. Aziz kardeşim eğer bundan maksadınız "Ömer b. Abdülaziz'in iki yıllık hilafeti ise, evvela Osmanlı hakkında söylediğim burası için de geçerlidir. Yani bu Emevi silsilesinin (Ömer b. Abdulaziz'in'ki de dahil) hiç birisinde halife seçimi Ehl-i sünnet'in bizzat savunduğu prensiplere bile uymamaktadır. Saniyen farzen ki Abdulaziz'i bundan istisna ettik, peki ondan önce onca uzun zaman süren bir saltanatın İslam dışı ve zâlimâne icraatını (sevad-ı a'zamı oluşturmalarına rağmen) nereye koyacaksınız?! Eğer sevad-ı a'zama uymak yanlışta olanları bilahere sünnete dayandırıyorsa, onların da sonunda Sünnete dayanmaları gerekirdi! Ya onlardan sonra iş başına gelip de birkaç asır Müslümanların baş belası olan ve Resul evladına yapmadıkları zulüm ve haksızlığı bırakmayan (ve yine zâhirde sevad-ı a'zamı temsil eden) Abbasi hanedanının saltanatına ne diyeceksiniz? Onlar da sonunda Ehl-i Sünnet vel-Cemaat'e dayandılar mı acaba?
Bu konuda bir hususu da hatırlatıp bu bölüme son vermek istiyorum. Aziz kardeşim, eğer sevad-ı a'zama tabi olma zaruretinden maksadınız, fikri açıdan onların her söylediğini kabul etmek gerektiği ise cevabını yukarıda arz ettim. Ancak bundan maksadınız, her ne olurlarsa olsunlar ve hangi fikri akıma mensup olurlarsa olsunlar, bütün Müslüman grupların ve Ehl-i Kıble'nin, İslam'ın genel maslahat ve menfaatleri doğrultusunda ve İslam düşmanlarına karşı daima yek vücut olmaları ve aynı safta yer almaları, bazı farklı yanlarının varlığını niza ve kavga vesilesi yapmamaları ve birbirlerine karşı kardeşçe tavırlar sergilemeleri gerektiği ise, bu düşüncenize can u gönülden katılıyor ve imanî bir görev olarak addediyorum.
Söz uzadı diye şimdilik bu kadarıyla yetinip mut'a konusundaki açıklamalarınızın cevabını bir dahaki sefere bırakıyorum.

Aziz kardeşim, bu hayırlı fikir mübadele ve mütalaasının devamında müsaadenizle merak ettiğim bazı konularda birkaç soru da ben sormak istiyorum ki, ben mut'a konusunu hazırlayana kadar siz de onların cevabını hazırlamış olursunuz ve vakitten de tasarrufumuz olur. Sorularım şunlardır:

1-Siz Sekaleyn hadisi, yani Allah Resulü'nün (s.a.a) ""Ben sizin aranızda iki değerli emanet bırakıyorum; birisi Allah'ın kitabı (Kur'ân), diğeri itretimden olan Ehl-i Beyt'im; bu ikisine sarıldığınız müddetçe asla delalete düşmezsiniz. Onlar (Kevser) havuzu başında bana varıncaya kadar birbirinden ayrılmazlar. Bakın, benden sonra onlara nasıl davranacaksınız" buyruğu hakkında ne düşünüyorsunuz? Yani onu nasıl tefsir ediyorsunuz? Özellikle orijinalinde "temessük" diye geçen "Bu ikisine sarıldığınız müddetçe asla dalalete düşmezsiniz..." cümlesinden ne anlıyorsunuz? Ve Ehl-i Sünnet'in Ehl-i Beyt'e nasıl temessük ettiğine örnekler verebilir misiniz?

2- Ehl-i Sünnet'in yaygın görüşü olan dört mezhebin hak mezhep ve diğerlerinin bid'at ehl-i olduğu görüşüne katılıyor musunuz? Eğer cevabınız müsbet ise bunun ve mezheplerin dörtte sınırlandırılmasının şer'î dayanağı nedir? Örneğin İmam A'zam ve İmam Malik'in hocası olan Peygamber torunu ve Ehl-i Beyt imamı, İmam Caferi Sâdık'ın mezhebi hangi gerekçelere dayanarak bid'at mezhepleri arasında görülüyor? Bugün neden hiçbir ilmihal kitabında İmam Cafer-i Sadık'ın veya diğer Ehl-i Beyt imamlarının görüşlerinden hiçbir eser bulamıyorsunuz?
Bizi doyurucu delillerle aydınlatırsanız minnettar kalacağız inşaallah. Rabbim cümlemize hakkı ve batılı olduğu gibi göstersin. Amin!