İçindekiler


 

[1]- En'âm, 71

[2]- Bakara, 213

[3]- Ahzâb, 4

[4]- Âl-i İmrân, 101

[5]- Yûnus, 35

[6]- Sebe', 6

[7]- Kasas, 50

[8]- Zâriyât, 56

[9]- R'âd, 7

[10]- En'âm, 124

[11]- Âl-i İmrân, 179

[12]- Bakara, 213

[13]- Cuma, 2

[14]- Ahzâb, 21

[15]- el-İstiâb (el-İsabe adlı eserin ekinde), 3 / 44, bs. Dar-u İhya'it-Turas'il-Arabî, Beyrut

[16]- Hz. Zehra'nın (a.s), Peygamber'in (s.a.a) vefatından ve hilâfet gömleğini giydiklerinden kısa bir süre sonra Ebu Bekir'in, Ömer'in ve diğer muhâcir ve ensarın önünde yaptığı ünlü konuşmasından.

[17]- Âl-i İmrân, 144

[18]- Bihar'ul-Envar, 33 / 596-597, "Mısır Fitneleri Babı", bs. Kültür ve İslâmî İrşad Bakanlığı, 1368 hicrî.

[19]- Bihar'ul-Envar, 32 / 50, "Emir'ül-Müminin'e Biat babı", bs. Kültür ve İslâmî İrşad Bakanlığı

[20]- Bihar'ul-Envar, 32 / 36

[21]- Bihar'ul-Envar, 34 / 111, "Ali Zamanında Çıkan Fitneler Babı"

[22]- el-Futûhat'ul-İslâmîyye, 2 / 516

[23]- Keşf'ul-Gumme, 93

[24]- Yenabi'ul-Mevedde, 126

[25]- Bakara, 274; bk. Yenabi'ul-Mevedde, 92

[26]- Mâide, 55; bk. Tefsir'ut-Taberî, 6 / 165. Ayrıca Beydavî vb.

[27]- Ahzab, 33. bk. Sahih-i Müslim "Sahabenin Faziletleri"

[28]- Âl-i İmrân, 61; bk. Tirmizî, 2 / 300

[29]- bk. el-Keşşaf, Zemahşeri, er-Riyad'un-Nadıra; Taberî, 2 / 207

[30]- er-Riyad'un-Nadıra, 1 / 166

[31]- Tabakat, İbn-i Sa'd, 2 / 338; Hilyet'ul-Evliya, 1 / 68

[32]- Tirmizî, 5 / 595, Hadis: 3720

[33]- el-İsabe, İbn-i Hacer, 4 / 171, Hadis: 994; Mecma'uz-Zevaid, 1 / 102

[34]- Şerh-u Nehc'il-Belâğa, 1 / 6; Tezkiret'ül-Havass, s.87

[35]- el-İstîab (el-İsabe ekinde), 3 / 45

[36]- age.

[37]- el-Ikd'ül-Ferid, 2 / 216

[38]- Şerh-u Nehc'il-Belâğa, 1 / 7

[39]- Eimmetuna, 1 / 94, A'yan'uş-Şia'dan naklen, c.3, Kısım:1, s.103

[40]- Tarih-i Yakubî, 2 / 213

[41]- İmam Ali İnsanî Adaletin Sesi, 1 / 14

[42]- age. s.35

[43]- Nakd'us-Siyase, ed-Devle ve'd-Din, Burhan GĞalyun, s.78, 2. baskı, 1993, bs. el-Muesseset'ul-Arabiyye li'd-Dirasat ve'n-Neşr

[44]- Sîret'ul-Eimmet'il-İsna Aşer, 1 / 141-142

[45]- Nehc'ül-Belâğa Şerhinin Mukaddimesi, İbn-i Ebi'l-Hadid, 1 / 3

[46]- Menakıb-u Âl-i Ebi Talib, 2 / 361, bs. Dar'ul-Adva

[47]- bk. Şerh-u Nehc'il-Belâğa Mukaddimesi, Tahkik: Muhammed Ebu'l-Fadl İbrahim

[48]- Nehc'ül-Belâğa, Süphi Salih baskısı, s.510, Kısa Sözler: 237, bs. Dar'ul-Hicre, Kum

[49]- Bihar'ul-Envar, 77 / 236, Vasiyet-u Emir'il-Müminin babı, el-Vefa bs.

[50]- Bihar'ul-Envar, 40 / 334, el-Vefa bs.

[51]- age. 40 / 327

[52]- age. 40 / 331, bap: 98

[53]- Nehc'ül-Belâğa, Süphi Salih bs. s.418, Mektup: 45

[54]- Nehc'ül-Belâğa, Suphi Salih bs. s.323, Hutbe: 206

[55]- el-Bidaye ve'n-Nihaye, 7 / 276

[56]- Nehc'ül-Belâğa, Hutbe: 200

[57]- Nehc'ül-Belâğa, Kısa Sözler: 458

[58]- Nehc'ül-Belâğa, Hutbe: 224

[59]- Nehc'ül-Belâğa, Kısa Sözler: 479

[60]- age. 480

[61]- age. Mektup: 31 no: 57

[62]- Nehc'ül-Belâğa, 117

[63]- Tarih'ud-Dimaşk, İbn-i Asakir, 43 / 414, "Tercümet-u Ali b. Ebi Talib"

[64]- İki ordu açısından Sıffin Savaşı boyunca en şiddetli muharebelerin yaşandığı gece. bk. Müruc'uz-Zeheb, 2 / 389

[65]- bk. Mukaddimet-u Şerh-i Nehc'il-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 1 / 16-30, Tahkik: Muhammed Ebu'l-Fadl İbrahim

[66]- Tabakat, Muhammed b. Sa'd, 1 / 74

[67]- bk. Kemal'ud-Din, Şeyh Saduk, s.170, Necef-i Eşref bs. ve Tahran bs. s.172, İbni Abbas'tan rivayet edilmiştir. Mevsuat'ut-Tarih'il-İslâmî, 1 / 285

[68]- Ravdat'ul-Vaizin, el-Fettal, 121-122, Ebu Talib'in Haşimoğulları'na vasiyeti.

[69]- Tabakat, İbn-i Sa'd 1 / 75

[70]- Bihar'ul-Envar, 35 / 72, bk. Munyet'ut-Talib fî İman-i Ebi Talib, Şeyh Tabesî; Ebu Talib Mu'min-u Kureyş, Şeyh Abdullah el-Huneyzî; Mevsuat'ut-Tarih'il-İslâmî, 1 / 514-517 ve 596-601

[71]- el-Fusul'ul-Muhimme, İbn-i Sabbağ Malikî, s.31

[72]- Besair'ud-Derecat, s.71, İmam Sadık'tan (a.s) rivayet edilmiştir. bk. Mevsuat'ut-Tarih'il-İslâmî, 2 / 433-437

[73]- el-Fusûl'ül-Mühimme, İbn-i Sabbağ, 32; Feraid'üs-Simtayn, 1 / 379 adlı eserdeki ifade: "Daha önce kimse için yapmadığın bir şeyi yaptın." şeklindedir. Fatıma'nın Müslüman oluşunu, hicret edişini, Peygamber'e (s.a.a) karşı şefkatini, onu gözetip korumasını, ayrıca Peygamber'in (s.a.a) onun faziletleriyle ilgili sözlerini hafızların ve müelliflerin bir çoğu kitaplarında aktarmışlardır. Bunlara İbn-i Asakir, İbn-i Esir, Muhibbuddun et-Taberî, Muhammed b. Talha, Şeblencî, İbni Sabbağ el-Belâzurî gibilerini örnek verebiliriz.

[74]- Nehc'ül-Belâğa, Süphi Salih, Hutbe: 57, s.92; Emali, Şeyh Tûsî, s.364, No: 765; Menakıb-u Âl-i Ebi Talib, 2 / 107; Şerh-u Nehc'il-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 4 / 114; Bihar'ul-Envar, 41 / 217

[75]- Hasais-u Emir'il-Müminin, Şerif Radi, 39; el-Gadîr, Allame Emini 6 / 22; el-Müstedrek, Hâkim Nişaburî, 3 / 483; el-Kifaye, Hafız Gencî eş-Şafiî; el-Haridet'ul-Gaybiyye fî Şerh'il-Kasidet'il-Ayniyye, Müfessir Alusi; Müruc'uz-Zeheb, Mes'udî; es-Sîret'ün-Nebeviyye, Mevsuet-ut-Tarih'il-İslâmî ,1 / 306-310

[76]- İlel'uş-Şeraiyi', Şeyh Saduk, s.56; Ravdat'ul-Vaizin, Fettal Nişaburî, s.67; Bihar'ul-Envar, 35 / 8; Keşf'ul-Gumme, Erbilî, 1 / 82

[77]- Bihar'ul-Envar, 35 / 18

[78]- Keşf'ul-Gumme, Erbilî 1 / 93. Ravi ve muhaddislerin eserlerinde Emir'ül-Müminin'e ait başka lakaplara da yer verilmiştir. Bunlara aşağıdaki kaynakları örnek verebiliriz: Sahih-i Tirmizî,; el-Hasasis, Nesai; el-Müstedrek, Hâkim Nişaburî; Hilyet'ul-Evliya, İsfahanî; Usd'ul-Gabe, İbn-i Esir; Tarih'ul-İslâm, Zehebi, vs.

[79]- Bihar'ul-Envar, 35 / 43

[80] Tarih-i Taberî, 2 / 58, Müesseset'ul-A'lemî bs. Beyrut. Şerh-u İbni Ebi'l-Hadid, 13 / 198; Yenabi'ul-Mevedde, 202; Keşf'ul-Gumme, 1 / 104; Mevsuat'ut-Tarih'il-İslâmî, 1 / 351-352

[81]- Şerh-u Nehc'il-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 1 / 15, Belâzurî'den ve İsfahanî'den naklen.

[82]- Şerh-u Nehc'il-Belâğa, Feyz'ül-İslâm, 702, Hutbe: 234; Süphi Salih, Hutbe: 192

[83]- Kalem, 4

[84]- Tarih-u Dimaşk, İbn-i Asakir, 1 / 41; el-Kâmil Fi't-Tarih, 2 / 58; Tarih'ut-Taberî, 2 / 55; Sünen-i Tirmizî, 5 / 600, Hadis: 3735

[85]- el-İstîab, İbni Abdulbirr Malikî (el-İsabe ekinde), 3 / 126; Tarih'ut-Taberî, 2 / 55 (Bu eserdeki ifade, "Ali, ilk Müslüman olan kimsedir." şeklindedir.) Tarih'ud-Dimaşk, İbn-i Asakir 1 / 32, 36, 65 (Burada ise, "İlk Müslüman olan kişinin Ali olduğu anlatılır." şeklinde bir ifade yer alır.) Tarih-u Bağdad, 2 / 81, No: 459

[86]- el-Fusul'ul-Muhimme, İbn-i Sabbağ Malikî, 126; Tarih'ud-Dimaşk, İbn-i Asakir, 1 / 331, Hadis: 401

[87]- Ali b. Ebu Talib'in İslâm'ı ilk kabul eden kişi olduğunu belirten kaynaklardan bazıları şunlardır: Sünen-i Beyhakî 6 / 206; Müsned-i Ebu Hanife, No: 368, s.173; Tarih'ut-Taberî, 2 / 55; el-Kâmil Fi't-Tarih, 2 / 57; Usd'ul-Gabe, 4 / 16; et-Tarih, İbn-i Haldun, c.3, s.715; Bed'ul-Vahy ve's-Sîret'un-Nebeviyye, 1 / 262; es-Es-Sîret'ül-Halebiyye, 1 / 432; Müruc'uz-Zeheb, 2 / 283; Uyun'ul-Eser, 1 / 92; el-İsabe fî Marifet'is-Sahabe, 2 / 507; Tarih-u Bağdad, Hatib Bağdadî, 2 / 18.

[88]- Abkariyyet'ul-İmam Ali, Abbas Mahmud el-Akkad, s.43. Allame Eminî, el-Gadîr adlı eserinde (3 / 220-236) Ali'nin (a.s) diğer sahabelerden önce Müslüman olduğuna dair 66 (altmış altı) hadise yer verir.

[89]- Nehc'ül-Belâğa, Feyz'ül-İslâm, 397, Hutbe: 131

[90]- Tarih-u Dimaşk, İbn-i Asakir, 1 / 49, Hadis: 88

[91]- Bakara, 43

[92]- Şevahid'ut-Tenzil, el-Haskanî, 1 / 85

[93]- el-Menakıb, İbn-i Meğazilî, 14, Hadis: 19. Bunun bir benzerini de Şeyh Müfid el-İrşad adlı eserinin 30. sayfasında, 1. Bölüm 2. bapta rivayet eder. İbn-i Kesir'in Usd'ul-Gabe adlı eserinde 4 / 18'de de buna benzer bir hadis yer alır.

[94]- el-Fusul'ul-Muhimme, İbn-i Sabbağ, 33; el-Kâmil Fi't-Tarih, 1 / 58. Taberî, de Tarihinde buna benzer bir rivayeti aktarır. (2 / 58)

[95]- Müsned-i Ahmed 1 / 29; el-Hasais, Nesaî, 3; Tarih-u Dimaşk, İbn-i Asakir, 1 / 58; Kifayet'ut-Talib, el-Gencî, 129; el-Kâmil Fi't-Tarih, 2 / 57

[96]- el-Kâmil Fi't-Tarih 2 / 60; Es-Sîret'ün-Nebeviyye, 1 / 315, bs. Dar'ul-Furkan, Beyrut-Lübnan

[97]- Tarih'ut-Taberî, 2 / 63; el-Kâmil Fi't-Tarih, 2 / 62. Benzeri bir rivayet Şeyh Müfid'in el-İrşad adlı eserinde de yer alır: el-İrşad, s.42, bab: 2, böl. 7; Mecma'ul-Beyan, 7 / 206; Tarih-u Dimaşk, İbni Asakir, 1 / 86

[98]- el-İhtisas, Şeyh Müfid, 146

[99]- es-Sîret'ün-Nebeviyye, İbn-i Hişam, 1 / 321

[100]- es-Sîret'ün-Nebeviyye, İbn-i Hişam, 1 / 350; A'lam'ul-Vera, 1 / 125

[101]- el-Bidaye ve'n-Nihaye, İbn-i Kesir, 3 / 84

[102]- Şerh-u Nehc'il-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 13 / 256

[103]- A'yan'uş-Şia, 1 / 235; es-Sîret'ün-Nebeviyye, İbn-i Hişam, 2 / 57-58

[104]- Şerh-u Nehc'il-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 1 / 127

[105]- Şerh-u Nehc'il-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 4 / 125

[106]- es-Es-Sîret'ül-Halebiyye, 2 / 174

[107]- es-Sîret'ün-Nebeviyye, İbn-i Hişam, 1 / 440; Mevsuat'ut-Tarih'il-İslâmî, 1 / 700

[108]- es-Sîret'ün-Nebeviyye, İbni Hişam, 1 / 480; el-Menakıb, İbn-i Şehraşûb 1 / 182; Mevsuat'ut-Tarih'il-İslâmî, 1 / 717

[109]- Kenz'ül-Ummal, 3 / 130, Hadis: 5818; Hilyet'ul-Evliya, 6 / 333

[110]- el-Fusûl'ül-Mühimme, İbn-i Sabbağ Malikî, 45; Bihar'ul-Envar, 19 / 59-60

[111]- Hz. Ali'nin (a) hicret gecesi Peygamber efendimizin (s.a.a) yatağında yatmasına ilişkin kıssayı çok sayıda alim ve tarihçi zikretmiştir. Bunların bazıları şunlardır: Taberî, 2 / 99; Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, 1 / 331; Usd'ul-Gabe, 4 / 45; İbn-i Asakir, Tarih-u Dimaşk, 1 / 137; Hâkim, el-Müstedrek, 3 / 4; Bihar'ul-Envar, 19 / 60

[112]- A'yan'uş-Şia, 1 / 275

[113]- Bakara, 207. Bu ayetin nüzul sebebiyle ilgili olarak bk. Şerh-u Nehc'il-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 13 / 262; İhya-u Ulûm'id-Din, Gazali, 3 / 238; el-Kifaye, el-Gencî, 114; et-Tezkire, Sıbt b. el-Cevzî, 41; Nur'ul-Ebsar, Şeblencî 86; Tabakat, İbni Sa'd, 1 / 212; Tarih-i Yakubî, 2 / 29; es-Sîret'ün-Nebeviyye, İbn-i Hişam, 2 / 291; Ikd'ul-Ferid, İbn-i Abdu Rabbih, 3 / 290; Tefsir'ur-Razi, 5 / 223; Şevahid'ut-Tenzil, el-Haskanî, 1 / 96

[114]- Tezkiret'ül-Havass, 41; es-Es-Sîret'ül-Halebiyye bi-Hamişihi es-Sîret'ün-Nebeviyye, 2 / 27; el-Fusûl'ül-Mühimme, İbn-i Sabbağ, 48; el-Menakıb, İbn-i Şehraşûb, 2 / 65; Bihar'ul-Envar, 19 / 39; Usd'ul-Gabe, İbn-i Esir, 4 / 25

[115]- el-Menakıb, İbn-i Şehraşûb, 2 / 58; Müruc'uz-Zeheb, Mes'udî, 2 / 285

[116]- Emali, Şeyh Tûsî, 2 / 84; bu kaynaktan naklen Bihar'ul-Envar, 19 / 64

[117]- Bihar'ul-Envar, 19 / 65

[118]- Âl-i İmrân, 191-195; Bihar'ul-Envar, 19 / 66-67

[119]- Ravzat'ul-Kâfi, 339

[120]- Bihar'ul-Envar, 19 / 64; el-Menakıb, İbn-i Şehraşûb, 1 / 182; el-Kâmil, İbn-i Esir, 2 / 106

[121]- Ravzat'ul-Kâfi, 339-340

[122]- Kifayet'ut-Talib, Hafız el-Gencî, 194

[123]- el-Fusûl'ül-Mühimme, İbn-i Sabbağ el-Malikî, 38; el-Gadîr, Allame Eminî, 3 / 112

[124]- Ahmed b. Hanbel, Menakıb-u Ali (a.s); Tarih-u Dimaşk, İbn-i Asakir, 6 / 201; Kenz'ül-Ummal, el-Muttaki el-Hindî, 5 / 40; Keşf'ul-Gumme, 1 / 326

[125]- Kifayet'ut-Talib, el-Gencî 82; Tezkiret'ül-Havass, 14; el-Fusûl'ül-Mühimme, 38

[126]- Keşf'ul-Gumme, 1 / 348; Bihar'ul-Envar, 43 / 92; Delalil'ul-İmame; Taberî,16 / 17

[127]- el-Menakıb, İbn-i Şehraşûb, 2 / 181

[128]- Bu savaşa, Büyük Bedir Savaşı denir. Hicretin ikinci senesinde ramazan ayının on yedisinde meydana gelmiştir. Bazılarına göre, ramazan ayının on dokuzunda meydana gelmiştir.

[129]- el-Kâmil Fi't-Tarih, 2 / 134-135; Tarih'ut-Taberî, 3 / 35

[130]- el-İrşad, Şeyh Müfid, s.64 böl.19, bab: 2; Keşf'ul-Gumme, 1 / 182

[131] el-İstîab, İbn-i Abdulbirr Malikî, 3 / 33; Tarih-u Dimaşk, İbn-i Asakir, 1 / 142

[132]- Hilyet'ul-Evliya, Ebu Nuaym, 9 / 145

[133]- el-Kâmil Fi't-Tarih, 2 / 150; es-Sîret'ün-Nebeviyye, İbn-i Hişam, 3 / 66

[134]- el-Meğazi, Vakıdî, 1 / 224; el-Kâmil Fi't-Tarih, 2 / 152; es-Sîret'ün-Nebeviyye, İbn-i Hişam, 3 / 66

[135]- Tarih-i Taberî, 2 / 199

[136]- es-Sîret'ün-Nebeviyye, İbn-i Hişam, 3 / 73

[137]- el-Kâmil Fi't-Tarih, 2 / 152-154

[138]- Tarih-i Taberî, 2 / 194

[139]- Tarih-i Taberî, 2 / 154; A'yan'uş-Şia, 1 / 288; Bihar'ul-Envar, 20 / 54

[140]- el-Kâmil Fi't-Tarih, 2 / 154; Feraid'üs-Simtayn, Hameveynî, 1 / 257, Hadis: 198, 199; Tarih-u Dimaşk, İbn-i Asakir, 1 / 147; Ravzat'ul-Kâfi, Hadis: 90

[141]- A'yan'uş-Şia, 1 / 389; es-Sîret'ün-Nebeviyye, İbn-i Hişam, 3 / 94

[142]- A'yan'uş-Şia, 1 / 390

[143]- el-İrşad, 82, böl: 23, bap: 2

[144]- es-Sîret'ün-Nebeviyye, İbn-i Hişam, 3 / 80

[145]- Ali'nin (a.s) Uhud Savaşı'nda sergilediği bu meziyetleri Allame Seyyid Muhsin Emin "A'yan'uş-Şia" adlı eserinde zikreder, 1 / 390

[146]- es-Es-Sîret'ül-Halebiyye, 2 / 631

[147]- es-Sîret'ün-Nebeviyye, İbni Hişam, 3 / 224; Tarih-i Taberî, 3 / 172; el-Kâmil Fi't-Tarih, 2 / 180; es-Es-Sîret'ül-Halebiyye, 2 / 318

[148]- Mevsuat'ut-Tarih'il-İslâmî, 2 / 491-492; Şerh-u Nehc'il-Belâğa, 19 / 61'den naklen. bk. el-Menakıb, Harezmî, 144; es-Es-Sîret'ül-Halebiyye, 2 / 318

[149]- Şerh-u Nehc'il-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 19 / 61; Yenabi'ul-Mevedde, bab:23; İbn-i Mesuddan rivayet edilmiştir. Mîlanî de "Kâdetuna" adlı eserin 2 / 108. sayfasında Dimyerî'den, Hayat'ul-Heyevan 1 / 248'den rivayet eder. Fadl b. Ruzbehan'dan şöyle rivayet edilir. "Bu sahih bir hadistir. Görüşü sakat ve imanı zayıf olanlardan başkası bu hadisi inkâr edemez. Ancak bu, Ali'nin (a) imamlığına dair bir nas olarak kabul edilemez."

[150]- Tarih-u Dimaşk, 1 / 150. Ayrıca bk. Mevsuat'ut-Tarih'il-İslâmî, 2 / 495

[151]- Müstedrek, Hâkim, 3 / 32, Tarih-u Dimaşk'ın dipnotlarından (1 / 155) naklen. Feraid'üs-Simtayn, 1 / 255, Hadis: 197

[152]- Şerh-u Nehc'il-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 19 / 61

[153]- Resulullah (s.a.a) ömre amellerini yerine getirmek üzere hicretin altıncı yılının zilkade ayının başlarında Medine'den Mekke'ye doğru hareket etti.

[154]- el-İrşad, 108, böl. 30, bap: 2; Keşf'ul-Gumme, 1 / 280

[155]- Sîret'ul-Eimmet'il-İsna Aşer, el-Hasenî, 1 / 217 İbn-i İshak'tan naklen.

[156]- Kenz'ül-Ummal, 10 / 472 Hudeybiye Gazvesi

[157]- Yenabi'ul-Mevedde, el-Kunduzi, 59; Kenz'ül-Ummal, 13 / 173; Fedail'ul-Hamse, Firuzabadî, 2 / 237

[158]- Tarih-i Taberî, 2 / 282; el-Kâmil, İbn-i Esir, 2 / 404

[159]- Tarih-i Taberî, 2 / 300; Tarih-u Dimaşk, İbn-i Asakir 1 / 166, Tercumet'ul-İmam Ali; Tezkiret'ül-Havass, İbn-i Cevzi el-Hanefî, 32; Sîret'ul-Halebiye 3 / 37

[160]- Tezkiret'ül-Havass, s.32

[161]- Tarih-i Taberî, 2 / 301; el-Kâmil, İbn-i Esir, 2 / 220; Feraid'üs-Simtayn, 1 / 264

[162]- A'yan'uş-Şia, 1 / 401

[163]- Tarih-i Taberî, 2 / 103; el-İrşad, Şeyh Müfid, s.114 böl. 31, bap: 2; Bihar'ul-Envar, 21 / 16

[164]- el-Emali, Şeyh Saduk, hadis: 10

[165]- Mekke hicretin sekizinci senesinin ramazan ayında fethedildi.

[166]- Tarih-i Taberî, 2 / 328; Sîret'ul-Halebiye, 3 / 75

[167]- Tarih-i Taberî, 2 / 332; el-Kâmil Fi't-Tarih, İbni Esir, 2 / 243

[168]- Tarih-i Taberî, 2 / 334; el-İrşad, Şeyh Müfid, s.121, böl. 34, bap: 2

[169]- el-Müstedrek Ale's-Sahihayn, 2 / 367 ve 3 / 5. Benzeri bir rivayeti İbn-i Cevzi Tezkiret'ül-Havass'ta rivayet etmiştir. s.34; Yenabi'ul-Mevedde, Kunduzî, s.254

[170]- Huneyn Savaşı hicretin sekizinci senesinin şevval ayında meydana geldi.

[171]- es-Es-Sîret'ül-Halebiyye, 3 / 106

[172]- Tarih-i Taberî, 2 / 347; A'yan'uş-Şia, el-Emin, 1 / 279

[173]- Ravzat'ul-Kâfi, s.308, hadis: 566; el-Meğazi, Vakidî, 2 / 895, Keşf'ul-Gumme, 1 / 226

[174]- Tebuk seferi hicretin dokuzuncu senesinin recep ayında meydana gelmiştir.

[175]- Tarih-i Taberî, 2 / 368; el-İrşad, Şeyh Müfid, s.138 böl. 43; Es-Sîret'ül-Halebiyye, 3 / 132; Sahih-i Buharî, Bab-u Gazvet-i Tebûk, 6 / 3; Sahih-i Müslim, Kitab-u Fadail'is-Sahabe, 5 / 23, Hadis: 2404; Tirmizî, 2 / 300; Müsned-i Ahmed, 1 / 185 ve 284, Hadis: 508; Sünen-i İbn-i Mace, 1 / 42; Tarih-u Bağdad, 1 / 432, No: 6323

[176]- el-Kâmil Fi't-Tarih, İbn-i Esir, 2 / 291, Fedail'ul-Hamse Min'es-Sihah'is-Sitte, 2 / 343

[177]- el-Bidaye ve'n-Nihaye, İbn-i Kesir, 5 / 45

[178]- A'yan'uş-Şia, 1 / 410 el-Kâmil Fi't-Tarih, İbn-i Esir, 2 / 300, es-Sîret'ün-Nebeviyye, İbn-i Kesir, 4 / 201

[179]- es-Sîret'ün-Nebeviyye, 4 / 207

[180]- es-Sîret'ün-Nebeviyye, İbn-i Hişam, 4 / 603, Sîretu'n Nebeviye, İbn-i Kesir, 4 / 295

[181]- el-Müstedrek Ale's-Sahiheyn, 3 / 134

[182]- es-Sîret'ün-Nebeviyye, 4 / 202

[183]- Eimmet-u Ehl'il-Beyt-Tenevvuu Edvar ve Vahdet-u Hedef, Şehit Seyyid Muhammed Bakır es-Sadr, s.95

[184]- Şûrâ, 23

[185]- Bazı tarihçilere göre, Peygamber efendimizle (s.a.a) birlikte o sene hacca gidenlerin sayısı doksan bin, bazısına göre de yüz yirmi bindir. Mekkeliler, Mekke'nin çevresinde oturanlar ve Yemenliler bu sayının dışındadır. bk. es-Es-Sîret'ül-Halebiyye, 3 / 257; Kenz'ül-Ummal, 11 / 609

[186]- el-İrşad, Şeyh Müfid, 1 / 172; es-Sîret'ün-Nebeviyye, İbn-i Kesir, 4 / 205

[187]- es-Es-Sîret'ül-Halebiyye, 3 / 283; es-Sîret'ün-Nebeviyye, İbn-i Kesir, 4 / 291

[188]- Mâide, 67

[189]- es-Es-Sîret'ül-Halebiyye, 3 / 274; el-Menakıb, İbn'ul-Meğazilî eş-Şafiî, s.16; el-Fusûl'ül-Mühimme, İbn-i Sabbağ el-Malikî, s.40; Yenabi'ul-Mevedde, Kunduzî, s.40

Gadir hadisi çok sayıda kaynakta yer almıştır. Yukarıda işaret ettiğimiz kaynakların dışında aşağıda isimlerini verdiğimiz kaynaklarda da yer almıştır: Esbab'un-Nüzul, Nişaburî; Metalib'us-Seul, Kemal'ud-Din eş-Şafiî; Mefatih'ul-Gayb, Razî; el-Menar, Muhammed Abduh; Tefsir-u İbn-i Şureyh; Tezkiret'ül-Havass, İbn'ül-Cevzî; Müsned-i İmam Ahmed; Zehair'ul-Ukba, Taberî; er-Riyad'un-Nadıra, Muhibbuddin Taberî. Bunların dışında daha birçok hadis, tarih ve tefsir kaynağında bu hadis rivayet edilmiştir. bk. el-Gadîr, Allame Eminî.

[190]- el-İrşad, Şeyh Müfid, 1 / 176

[191]- Mearic, 1

[192]- Bu olay, değişik lafızlarla şu eserlerde yer alıyor: Tefsir'ul-Menar, 6 / 464; Tezkiret'ül-Havass, s.31; İbn-i Sabbağ, el-Fusûl'ül-Mühimme, s.42; Ebu İshak, Salebî Tefsiri; Hâkim Haskanî, Duat'ul-Hudat; Kurtubî Tefsiri; Hamaveynî, Feraid'üs-Simtayn; Zerendî Hanefî, Mearic'ul-Vusûl ve Dürer'üs-Simtayn, Sehmudî; Cevahir'ul-Ikdeyn; el-Ammarî Tefsiri; Şerbinî el-Kahirî eş-Şafiî Tefsiri; Menavî eş-Şafiî, Feyd'ul-Kadir; el-Halebî, es-Es-Sîret'ül-Halebiyye; Hafenî eş-Şafiî, Şerh'ul-Cami'is-Sağir; Zurkanî el-Malikî, Şerh'ul-Mevahib'il-Ledünniyye; Şeblencî eş-Şafiî, Nur'ul-Ebsar; ve diğerleri. Daha ayrıntılı bilgi, el-Gadîr adlı ansiklopedinin birinci cildinden edinilebilir.

[193]- Hilyet'ul-Evliya, Ebu Nuaym, 1 / 64; Muhtasar-u Tarih-i Dimaşk, İbn-i Asakir, 18 / 32

[194]- el-Müstedrek Ale's-Sahihayn, 3 / 58

[195]- es-Es-Sîret'ül-Halebiyye, 3 / 34

[196]- Bu ihtimali güçlendiren bir husus şudur: Üsame'nin ordusuyla birlikte sefere çıkmak istemeyen sahabîler, Tebuk seferindekine benzer bir durumun ortaya çıkmasından korkuyorlardı. Çünkü Peygamberimiz (s.a.a) Tebuk seferine çıkarken Ali'yi kendi yerine Medine'de bırakmış ve ona şöyle demişti: "Musa'nın yanında Harun neyse, benim yanımda da sen osun. Şu kadarı var ki benden sonra peygamber olmayacaktır." İşte bu ihtimal, bazı sahabîlerin içindeki kuşkuları ve kıskançlık duygusunu harekete geçiriyordu.

Daha doğrusu bu sahabîler, bu sefer işin başka boyutlarının olduğunu hissediyorlardı. Mesele Usame'nin ordusuyla birlikte çıkmanın çok ötesindeydi. Özellikle Peygamber'in (s.a.a) onların sefere katılmalarında ısrar etmesi ve Ali'yi istisna etmesi kuşkularını artırıyordu. Hastalığın iyice ilerlediği de belliydi. Hem de Peygamber (s.a.a) onlara defalarca, “Davet edileceğim ve benim de bu daveti kabul edeceğim zamanın yakın olduğunu hissediyorum.” demişti.

[197]- et-Tabakat'ul-Kubra, İbn-i Sa'd, 4 / 60; Tarih-i Taberî, 2 / 436; el-Kâmil Fi't-Tarih, İbn-i Esir, 2 / 320; el-İrşad, Şeyh Müfid, 1 / 184

[198]- Sîret'ul-Eimmet'il-İsna Aşer, el-Hasanî, 1 / 255

[199]- Tarih-i Taberî, 2 / 439

[200]- el-İrşad, Şeyh Müfid, 1 / 186

[201]- el-Kâmil Fi't-Tarih, 2 / 323

[202]- Rivayete göre, Ebu Bekir Medine'ye bir mil veya bir milden biraz fazla uzaklıkta olan Senh denilen yerde bulunuyordu.

[203]- Âl-i İmrân, 144

[204]- el-İmame ve's-Siyase, 1 / 15; Tarih-i Taberî, 2 / 458; el-Kâmil Fi't-Tarih, 2 / 325

[205]- et-Tabakat'ul-Kubra, 3 / 181

[206]- Tarih'ul-Hulefa, Suyutî, s.70

[207]- el-Kâmil Fi't-Tarih, 2 / 330

[208]- Tarih-i Taberî, 2 / 443

[209]- Şerh-u Nehc'il-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 6 / 8

[210]- Şerh-u Nehc'il-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 1 / 219

[211]- Tarih-i Taberî, 2 / 443

[212]- Tarih-i Taberî, 2 / 444

[213]- Sahih-i Buharî, Kitab'ul-Muharibîn, 6, Hadis: 6442; Sîret-u İbn-i Hişam, 4 / 308; Tarih-i Taberî, 2 / 447

[214]- Rivayet edilir ki, bazı Kureyş liderleri görünürde İslâm'a düşmanlık ederken, gizlice Kur'ân dinlemeye giderlerdi.

[215]- Şerh-u Nehc'il-Belâğa, 17 / 272

[216]- Müruc'uz-Zeheb, 2 / 253; Şerh-u Nehc'il-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 1 / 189; el-Kâmil Fi't-Tarih, 3 / 63-64

[217]- Nehc'ül-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 3 / 283

[218]- Tarih-i Taberî, 2 / 459

[219]- Tabakat-ı İbn-i Sa'd, 3 / 2 / 145; Ensab'ul-Eşraf, 1 / 589; Ikd'ül-Ferid, 4 / 247; es-Sakife ve'l-Hilâfe, Abdulfettah Abdulmaksud, s.13; es-Sakife Inkılabun Ebyed, İğtiyal-u Halid b. Sa'd b. el-Âs; İbn-i Asakir, Tercümet-ü Sa'd b. Ubade; Kenz'ül-Ummal, 3 / 134

[220]- Tarih-i Taberî, 2 / 618; Sîret-u Ömer, İbn-i Cevzî, s.37; el-Kâmil Fi't-Tarih, 2 / 425

[221]- Ensab'ul-Eşraf, 5 / 19

[222]- el-Kâmil Fi't-Tarih, 2 / 420

[223]- Şerh-u Nehc'il-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 1 / 190; Tarih-i Taberî, 3 / 292; el-Kâmil Fi't-Tarih, 3 / 65

[224]- Müruc'uz-Zeheb, Mes'udî, 3 / 199; Sıffin Olayı, Nasr b. Muzahim, s.119

[225]- el-İmame ve's-Siyase, s.29; Şerh-u Nehc'il-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 6 / 11

[226]- Bk. Hz. Fatıma'nın (a.s) Peygamber'in (s.a.a) Mescidinde Yaptığı Konuşma, Bihar'ul-Envar, 29 / 220

[227]- en-Nassu ve'l-İctihad, Seyyid Şerefüddin, s.25

[228]- Tezkiret'ül-Havass, s.61; Sahih-i Buharî, Kitab'ul-Hudud, Bab-u Recmi'l Hubla.

[229]- el-İmame ve's-Siyase, s.21

[230]- Tarih-i Taberî, 2 / 449; el-Kâmil Fi't-Tarih, 2 / 326

[231]- Tarih-i Taberî, 2 / 449; el-Kâmil Fi't-Tarih, 2 / 326

[232]- Rivayet edilir ki: "Bir gün Ebu Süfyan aralarında Ebu Bekir, Selman, Süheyb ve Bilal'in bulunduğu bir grup Müslümanın yanından geçer. Müslümanlardan bazıları derler ki: 'Allah'ın kılıçları, Allah düşmanına dalsa, nasıl olur?' Ebu Bekir onları itekleyerek şöyle der: 'Bunu Kureyş'in ileri geleni ve efendisi için mi söylüyorsunuz?' Sonra derhal Peygamber'in (s.a.a) yanına gelir, olayı haber verir ve topluluğun söylediği sözleri aktarır. Peygamber (s.a.a) ona şu karşılığı verir: Ey Ebu Bekir! Belki de onları kızdırmışsın. Eğer onları kızdırmışsan, Allah'ı kızdırmışsın demektir." (Sahih-i Buharî, 2 / 362)

[233]- el-Kâmil Fi't-Tarih, 2 / 331

[234]- Şerh-u Nehc'il-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 6 / 5

[235]- Daha geniş bilgi için bk. Fedek Fi't-Tarih, Şehid Sadr, 84-96; Tarih-i Taberî, 2 / 449-450 (Sakife olayları)

[236]- Bihar'ul-Envar, 43 / 197, Dar'ül-Vefa bs.

[237]- Tarih-i Taberî, 2 / 618; Müruc'uz-Zeheb, (İbni Esir Tarihi'nin dipnotunda) 5 / 135

[238]- Tarih-i Taberî, 2 / 586, Müesseset'ül-A'lemî bs.

[239]- et-Tabakat'ül-Kubra, İbni Sa'd, 3 / 182; Şerh-u Nehc'il-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 1 / 133

[240]- Şerh-u Nehc'il-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 16 / 284. Ebu'l-Fazl İbrahim'in gözden geçirdiği yeni baskı. Bu baskıda İbn-i Ebi'l-Hadid'in sorusu üzerine "el-Medreset'ül-Garbiyye"nin öğretmeni Ali b. Farık'ın buna yakın cevabına da yer verilmiştir.

[241]- bk. Sünen-i Beyhakî, 6 / 301; Şerh-u Nehc'il-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 16 / 218-224; Delalil'us-Sıdk, el-Muzaffer, 3 / 32

[242]- Tarih-u Ebi'l-Feda, 1 / 156; el-Hisal, Şeyh Saduk, s.432; el-İhticac, Tabersî, 1 / 186

[243]- Tarih-i Taberî, 2 / 476, Müesseset'ül-A'lemî bs.

[244]- el-İmame ve's-Siyase, s.30; Tarih-i Taberî, 2 / 443

[245]- el-İmame ve's-Siyase, s.28

[246]- Ensab'ul-Eşraf, 1 / 587; Şerh-u Nehc'il-Belâğa, 2 / 2-5

[247]- Şerh-u Nehc'il-Belâğa, 2 / 2-5 ve 1 / 134

[248]- el-İmame ve's-Siyase, s.28

[249]- el-İhticac, Tabersî, 1 / 222

[250]- Tarih-i Taberî, 2 / 459

[251]- Tarih-i Taberî, 2 / 459 Sakife kıssası. Habbab b. Münzir'in sözü: "Allaha yemin ederim ki, eğer isterseniz..."

[252]- el-Kâmil Fi't-Tarih, İbn-i Esir, 3 / 123; Peygamber'in vefat haberi ulaştığı zaman İtab b. Üseyd b. Ebu'l-As b. Ümeyye Mekke emiriydi.

[253]- Tarih-i Taberî, 2 / 449 Ebu Süfyan yeni halifenin oğlu Muaviye'yi vali olarak atadığını öğrenince öfkesi dinmiş ve "Aramızdaki akrabalık bağlı buna sebep olmuştur." demişti.

[254]- Tarih-i Taberî, 2 / 449

[255]- Fedek Fi't-Tarih, Şehid Seyyid Muhammed Bâkır es-Sadr, s.102-105

[256]- el-Menakıb, İbn-i Şehraşub, 2 / 41; Feth'ul-Bari, 10 / 386; el-İtkan, Suyutî, 1 / 51

[257]- el-Fihrist, İbn-i Nedim, s.30

[258]- el-Menakıb, İbn-i Şehraşub, 2 / 41

[259]- Kitab-u Süleym b. Kays, s.32

[260]- Kifayet'ut-Talib, el-Gencî, s.199; el-İtkan, Suyutî, 2 / 187; Bihar'ul-Envar, 92 / 99

[261]- Nehc'ül-Belâğa, Mektup: 62

[262]- Ebu Bekir'in şu sözüne işaret ediyor: "Beni bırakın; ben sizin en hayırlınız değilim." Bk. Tezkiret'ül-Havass, s.62

[263]- Nehc'ül-Belâğa, Hutbe: 3

[264]- el-İmame ve's-Siyase, s.36; Tarih-i Taberî, 2 / 618-619; el-Kâmil Fi't-Tarih, 2 / 425

[265]- el-Kâmil Fi't-Tarih, 2 / 425

[266]- Aslında bu ilginç bir noktadır. Çünkü Ebu Bekir ayıldığında ve Osman'ın, kendisinden sonraki halife ile ilgili olarak yazdıklarını dinlediğinde şöyle demişi: "Baygın olduğum sırada ölmem durumunda insanların, halife kim olacak diye ihtilâf etmelerinden korktun, değil mi?" Buna karşın Resul-i Ekrem (s.a.a) ümmetinin kendisinden sonra ihtilâf etmesinden korkmamıştı?! Çünkü, Peygamber (s.a.a) vefat ettiğinde kimseyi tavsiye etmedi, iddiasında bulunuyorlardı. Yazık! Ne biçim hükmediyorlar?! Hatta Ömer, Hz. Peygamber'in (s.a.a) son nefesinde Müslümanlara vasiyet yazmasına engel olmuştu. Aynı Ömer, elinde bir çubuk, yanında Ebu Bekir'in azatlısı Şedid, onun da elinde Ömer'in halifeliğine dair vasiyeti içeren bir kâğıt olduğu hâlde, şöyle diyor: "Ey insanlar! Resulullah'ın (s.a.a) halifesinin sözlerini dinleyin ve ona itaat edin. O; 'Ben sizin için hiçbir hayrı eksik bırakmadım.' diyor." Bk. Tarih-i Taberî, Avrupa baskısı, 1 / 2138. Ömer'in iki tavrı arasındaki çelişkiyi görüyor musunuz? Peygamberin çizgisi karşısında alternatif bir çizgi üretmeye dair bir plânın varlığından başka bir şey geliyor mu aklınıza?!

[267]- Şerh-u Nehc'il-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 1 / 164

[268]- Ömer hicretin on üçüncü senesinin cemaziyülahır ayında halife oldu.

[269]- Üsd'ül-Gâbe 4 / 22; Tehzib'ut-Tehzib, 7 / 296; Tarih-u Dimaşk, 3 / 39, Hadis: 1071; er-Riyad'un-Nadıra, 2 / 197; Kenz'ül-Ummal, 5 / 832

[270]- Tezkiret'ül-Havass, s.87; Kifayet'ut-Talib, s.96; Fedail'ul-Hamse Min'es-Sıhah'ıs-Sitte, 2 / 309

[271]- Bk. en-Nass-u ve'l-İctihad, Seyyid Şerefüddin, s.148

[272]- et-Tabakat'ul-Kubra, 3 / 285; Tarih-i Taberî, 3 / 291; Ikd'ül-Ferid, 2 / 56

[273]- Tarih-i Taberî, 3 / 291-292

[274]- Şerh-u Nehc'il-Belâğa

[275]- Şeyh'ul-Mudayre Ebu Hüreyre, s.84

[276]- el-Müstedrek Ale's-Sahihayn, 4 / 479; Kenz'ül-Ummal, 6 / 39

[277]- el-İmame ve's-Siyase, s.41. Daha önce belirttiğimiz gibi Hz. Peygamber (s.a.a) bu işi öylece bırakıp gitmemişti... Bilâkis defalarca halifesini insanlara göstermişti. Yakın aşiretini uyardığı gün gibi, Gadir-i Hum günü gibi ve başka yerlerdeki gibi.

[278]- Tarih-i Taberî, 3 / 293; el-Kâmil Fi't-Tarih, 3 / 66

[279]- Tarih-i Taberî, 3 / 294; Tabakat, İbn-i Sa'd 3 / 261; el-İmame ve's-Siyase, s.42; el-Kâmil Fi't-Tarih, 3 / 68

[280]- Ömer'in Peygamber'den (s.a.a) naklettiği hadisi göz önünde bulundurduğumuz zaman ister istemez, aklımıza şu soru geliyor: Bu adamlar nasıl cennete girecekler? Abdurrahman ümmetin Firavun'u; Talha kibirli, kendini beğenmiş; Zübeyir de memnunken mümin, kızarken kâfir ise, nasıl cennete girecekler?

[281]- el-İmame ve's-Siyase, s.43

[282]- Tarih-i Taberî, 3 / 293

[283]- Muhammed, 9

[284]- Kalem, 4

[285]- Şuarâ, 215

[286]- Kasas, 68

[287]- Ahzab, 33

[288]- Tarih-i Taberî, 3 / 289-290

[289]- age.5 / 226

[290]- Tarih-i Taberî, 3 / 297

[291]- Şerh-u Nehc'il-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 1 / 188

[292]- Nehc'ül-Belâğa, Hutbe: 74

[293]- Şerh-u Nehc'il-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 1 / 186

[294]- Osman hicretin yirmi üçüncü yılının zilhicce ayında halife seçildi.

[295]- Nehc'ül-Belâğa, Şıkşıkıye hutbesi

[296]- Tarih-i Yakubî, 2 / 163; el-Bidaye ve'n-Nihaye, 7 / 166; Tarih'ul-Hulefa, s.162

[297]- bk. el-Muvafakiyat, 2 / 2

[298]- Tarih-i Yakubî, 2 / 163

[299]- Müruc'uz-Zeheb, 1 / 440

[300]- el-Gadîr, 8 / 278; el-İstîab, 2 / 690; Tarih-i İbn-i Asakir, 6 / 407; el-Eğânî, 6 / 335

[301]- Tarih-i Yakubî, 2 / 160; Tarih-i Taberî, 3 / 445; Ensab'ul-Eşraf, Belâzurî, 5 / 49; Hilyet'ul-Evliyâ, 1 / 156; Şeyh'ul-Mudayre Ebu Hüreyre, s.166; el-Gadîr, 8 / 238; en-Nass-u ve'l-İctihad, s.399

[302]- Tarih-i Taberî, 3 / 397

[303]- Müruc'uz-Zeheb, 2 / 225

[304]- et-Tabakat, İbn-i Sa'd 5 / 388; Tarih-i Yakubî, 2 / 153; Ensab'ul-Eşraf, 5 / 58; el-Mearif, İbn-i Kuteybe, s.84; Şeyh'ul-Mudayre Ebu Hüreyre, s.169; el-Gadîr, 8 / 276

[305]- Müruc'uz-Zeheb, 2 / 350

[306]- Şerh-u Nehc'il-Belâğa, 3 / 54; Ebu Bekir Ahmed b. Abdulaziz de es-Sakife adlı kitabında bu olayı anlatmıştır. A'yan'uş-Şia, 3 / 336

[307]- el-Eğânî, Ebu'l-Ferec el-İsfahanî, 7 / 179

[308]- et-Tabakat'ul-Kubra, İbn-i Sa'd, 3 / 64; Tarih-i Taberî, 5 / 341-346

[309]- Müruc'uz-Zeheb, 2 / 342

[310]- İmam Ali'ye (a.s) hicretin otuz beşinci senesinin zilhicce ayında biat edildi.

[311]- Tarih-i Taberî, 3 / 450

[312]- age.

[313]- Nehc'ül-Belâğa, Kısa Sözler: 92

[314]- age.

[315]- Nehc'ül-Belâğa, Hutbe: 3, Şıkşıkıye hutbesi

[316]- Ensab'ul-Eşraf, 1 / 157

[317]- Ensab'ul-Eşraf, 5 / 22

[318]- Nehc'ül-Belâğa, Kısa Sözler: 229

[319]- Tarih-i Taberî, 3 / 452

[320]- Bihar'ul-Envar, 32 / 17-18

[321]- Nehc'ül-Belâğa, Hutbe: 15

[322]- Bihar'ul-Envar, 41 / 116

[323]- Sünen'ül-Kubra, 10 / 136; Tarih-u Dimeşk, 3 / 196. İmam'ın (a.s) bu uygulaması başka kaynaklarda da rivayet edilmiştir. Bunlardan bazıları şunlardır: el-Eğanî 16 / 36; el-Bidaye ve'n-Nihaye, 8 / 4; el-Kâmil Fi't-Tarih, 3 / 399; es-Savaik'ul-Muhrika, s.78

[324]- Tarih-i Taberî, 3 / 462

[325]- Tarih-i Taberî, 3 / 461-462; el-Bidaye ve'n-Nihaye, 7 / 255

[326]- Tarih-i Taberî, 3 / 469

[327]- Nehc'ül-Belâğa, Hutbe: 3, Şıkşıkıye Hutbesi

[328]- Bihar'ul-Envar, 6 / 179

[329]- Sünen-i Tirmizî, 2 / 298; Tarih-u Bağdad, 14 / 321

[330]- Vak'at'us-Sıffin, s.119

[331]- Tarih-i Yakubî, 2 / 133-145

[332]- Ehl'ul-Beyt Tenevvu-u Edvar ve Vahdet-u Hedef, Şehid Muhammed Bakır es-Sadr, s.59-69

[333]- Daha geniş bilgi için bk. Mealim'ul-Medreseteyn, Allame Seyyid Mürteza Askerî, 2 / 43

[334]- Sünen-i Darimî, 1 / 125; Sünen-i Ebu Davud, 2 / 262; Müsned-i Ahmed, 2 / 162; Tezkiret'ul-Huffaz, 1 / 2

[335]- Tabakat, İbni Sa'd, 5 / 140

[336]- Tarih-i İbn-i Kesir, 8 / 107; Sünen-i Darimî, 1 / 54; Tefsir-i Taberî, 3 / 38; el-İtkan, Suyutî, 1 / 115

[337]- Tarih-i Taberî, 2 / 448

[338]- Sünen-i Darimî, 2 / 365; Sünen'ul-Kubra, Beyhakî, 6 / 223

[339]- Sünen-i Darimî, 2 / 359; Usd'ul-Ğabe, 3 / 299

[340]- Futûh'ul-Büldan, s.55; Tarih'ul-Hulefa, Suyutî, s.136

[341]- Kenz'ül-Ummal, 16 / 519, Hadis: 45715; Zad'ul-Mead, İbni Kayyim, 2 / 205

[342]- Minhac'us-Sünne, İbni Teymiye, 3 / 193. Tarih kitaplarında halifelerin içtihadlarına dair daha birçok örnek vardır.

[343]- Nehc'ül-Belâğa, Hutbe: 50

[344]- el-Eğânî 12 / 13; el-Fihrist, İbn-i Nedim, s.59; Vefeyat'ul-A'yan, 2 / 216; el-Bidaye ve'n-Nihaye, 8 / 312

[345]- et-Tabakat'ul-Kubra, 6 / 186; Tedvin'us-Sünnet'iş-Şerife, Seyyid el-Celalî, s.137

[346]- Kenz'ül-Ummal, c.10, Hadis: 29522

[347]- Nehc'ül-Belâğa, Hutbe: 125

[348]- Sahih-i Müslim, Kitab-u Salât'it-Teravih; Müsned-i Ahmed, 5 / 406; Sahih-i Buharî, Kitab'ul-Hums, Bab: 5, Hadis: 2944; Sünen-i Ebu Davud, 2 / Hadis: 1622

[349]- Müstedrek'ül-Hakim, 3 / 139; Tarih-i Bağdad, 8 / 340; Mecma'uz-Zevaid, 9 / 235; Kenz'ül-Ummal, 6 / 82

[350]- Na'sel erkek sırtlan anlamına geldiği gibi uzun sakallı anlamına da gelir. Osman'ın sakalı uzun olduğu için muarızları ona bu adı vermişlerdi. (el-Kamus)

[351]- Şerh-u Nehc'il-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 6 / 215; Keşf'ul-Gumme, 3 / 323

[352]- el-Kâmil Fi't-Tarih, 3 / 206

[353]- el-Kâmil Fi't-Tarih, 3 / 206

[354]- Tarih-i Taberî, 3 / 474

[355]- Şerh-u Nehc'il-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 6 / 217; Bihar'ul-Envar, 32 / 149

[356]- el-Kâmil Fi't-Tarih, 3 / 209

[357]- Şerh-u Nehc'il-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 1 / 231

[358]- el-İmame ve's-Siyase, İbni Kuteybe, s.70

[359]- Şerh-u Nehc'il-Belâğa, 1 / 232

[360]- Tarih-i Taberî, 3 / 471

[361]- el-İmame ve's-Siyase, s.82; Müsned-i Ahmed, 6 / 521; Şerh-u Nehc'il-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 2 / 497

[362]- el-İmame ve's-Siyase, s.80; el-Kâmil Fi't-Tarih, 3 / 210

[363]- el-İmame ve's-Siyase, s.82

[364]- el-Kâmil Fi't-Tarih, 3 / 209

[365]- el-İmame ve's-Siyase, s.82; Müsned-i Ahmed, 6 / 521; Şerh-u Nehc'il-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 2 / 497

[366]- el-İmame ve's-Siyase, s.82; Müruc'uz-Zeheb, 2 / 395

[367]- el-İmame ve's-Siyase, s.83

[368]- Tarih-i Taberî, 3 / 479; el-Kâmil Fi't-Tarih, 3 / 211

[369]- Tarih-i Taberî, 3 / 482; el-Kâmil Fi't-Tarih, 3 / 213

[370]- el-İmame ve's-Siyase, s.87; Taberî, 3 / 483-484; el-Kâmil Fi't-Tarih, 3 / 215

[371]- el-İmame ve's-Siyase, s.89; Tarih-i Taberî, 3 / 484; Müruc'uz-Zeheb, el-Mes'udî, 2 / 367

[372]- el-İmame ve's-Siyase, s.74; Tarih-i Taberî, 5 / 507

[373]- el-İmame ve's-Siyase, s.90; Bihar'ul-Envar, 32 / 122

[374]- el-İmame ve's-Siyase, s.91; Müruc'uz-Zeheb, 2 / 270

[375]- el-İmame ve's-Siyase, s.91; Müruc'uz-Zeheb, 2 / 270

[376]- et-Tabakat'ül-Kubra 3 / 158; el-İmame ve's-Siyase, s.97

[377]- Şerh-u Nehc'il-Belâğa, 9 / 111

[378]- el-İmame ve's-Siyase, s.95

[379]- Tâhâ, 97

[380]- Tarih-i Yakubî, 2 / 172; Müruc'uz-Zeheb 2 / 371

[381]- el-İrşad, Şeyh Müfid, 1 / 256

[382]- el-Kâmil Fi't-Tarih, 3 / 255

[383]- Tarih-i Taberî, 3 / 544; el-İrşad, Şeyh Müfid, s.137

[384]- Şerh-u Nehc'il-Belâğa, 1 / 250

[385]- el-İmame ve's-Siyase, s.98; Müruc'uz-Zeheb, Mes'udî, 2 / 379; el-Menakıb, Harezmî, s.115; et-Tezkire, Sıbt b. Cevzî, s.80

[386]- Tarih-i Taberî, 3 / 545-546

[387]- Tarih-i Taberî, 3 / 546

[388]- Sıffin Savaşı hicretin 37. yılının sefer ayında meydana geldi. İki taraf arasındaki çarpışmalar hicretin 36. yılının zilhicce ayından itibaren başlamıştı.

[389]- Vak'at-u Sıffin, s.34; el-İmame ve's-Siyase, s.116; el-Kâmil Fi't-Tarih, 3 / 275

[390]- el-Kâmil Fi't-Tarih,3 / 274

[391]- Vak'at-u Sıffin, s.40; el-İmame ve's-Siyase, s.117

[392]- Vak'at-u Sıffin, s.37; el-Kâmil Fi't-Tarih, 3 / 277

[393]- age. s.46

[394]- age. s.56

[395]- Müruc'uz-Zeheb 2 / 374; Şerh-u Nehc'il-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 3 / 320; el-Kâmil Fi't-Tarih, 3 / 283

[396]- Tarih-i Taberî, 3 / 569; el-Kâmil Fi't-Tarih, 3 / 283

[397]- Vak'at-u Sıffin, s.195; Tarih-i Taberî, 3 / 570

[398]- Vak'at-u Sıffin, s.202; Tarih-i Taberî, 4 / 6

[399]- Vak'at-u Sıffin, s.340; Tarih-i Taberî, 4 / 27; el-İkd'ul-Ferid, 4 / 341

[400]- Tarih-i Taberî, 5 / 653

[401]- el-İkd'ul-Ferid 4 / 343; Tezkiret'ül-Havas, s.90

[402]- Süleym b Kays'ın kitabı, s.176; el-Kâmil Fi't-Tarih, 3 / 310

[403]- Vak'at-u Sıffin, s.347; Tarih-i Taberî, 4 / 34

[404]- Vak'at-u Sıffin, s.481; Tarih-i Taberî, 4 / 34, 35

[405]- Nehc'ül-Belâğa, Hutbe: 208

[406]- Vak'at-u Sıffin, s.499; Tarih-i Taberî, 4 / 36; el-Kâmil Fi't-Tarih, 3 / 319

[407]- Vak'at-u Sıffin, s.508; Şerh-u Nehc'il-Belâğa, 2 / 232

[408]- Tarih-i Taberî, 4 / 40

[409] Vak'atu's Sıffin, s.508 Şerh-u Nehc'il-Belâğa, 2 / 232

[410]-Tarih-i Taberî 4 / 40

[411]-Tarih-i Taberî 4 / 54; el-Kâmil Fi't-Tarih 3 / 426

[412]- Vak'atu's Sıffin, s.534; Şerh-u Nehc'il-Belâğa, 2 / 246

[413]- Tarih-i Taberî 4 / 52; Müruc'uz-Zeheb 2 / 411; el-Kâmil Fi't-Tarih, 3 / 322

[414]- el-Bidaye ve'n-Nihaye, 7 / 321; Sahih-i Buharî, 9 / 21-22; Sahih-i Müslim, 2 / 744; Müsned-i Ahmed, 3 / 56

[415]-Tarih-i Taberî 4 / 53-58

[416]-Tarih-i Taberî, 4 / 54 el-Kâmil fi't Tarih 3 / 334 Müstedrek ve Vesailu'ş Şia 2 / 254

[417]-Tarih-i Taberî, 4 / 57

[418]-Tarih-i Taberî, 4 / 57, 58 el-Bidaye ve'n-Nihaye, 7 / 286

[419]-Tarih-i Taberî, 4 / 61 el-Bidaye ve'n-Nihaye, 7 / 286 el-Fusul'ul-Muhimme, İbni Sabbağ, s.108

[420] Nehc'ül-Beâağa, Hutbe: 59 Murucu'z Zeheb 2 / 358 el-Bidaye ve'n-Nihaye, 7 / 319

[421] Sahih-i Müslim, Hariciler , onların sıfatları ve onlarla savaşmaya teşvik babı.

[422]-Tarih-i Taberî, 4 / 66 Şerh-u Nehc'il-Belâğa, 2 / 266 el-Bidaye ve'n-Nihaye, s.297

[423]- Şerh-u Nehc'il-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 6 / 88

[424]-Tarih-i Taberî, 4 / 72

[425] Şerh-u Nehc'il-Belâğa, İbn-i Ebi'l-Hadid, 10 / 99

[426]-Tarih-i Taberî, 4 / 67

[427]- el-Ğârat, es-Sakafî, s.476; Tarih-i Taberî, 4 / 102-103

[428]- el-Ğârat, es-Sakafî, s.476; Tarih-i Taberî, 4 / 106

[429]- Nehc'ül-Beâağa, Hutbe: 25

[430]- Ensab'ul-Eşraf 1 / 200; Nehc'ül-Belâğa , Hikmetli Sözler: 58

[431]- Siret'ül-Eimmet'il-İsna Aşer, 1 / 451, Belazurî'nin Ensab'ul-Eşraf adlı eserinden naklen.

[432]- Emir'ül-Müminin (a.s) hicrî 40. yılın ramazan ayında şehit düştü.

[433]- es-Savaik'ul-Muhrika, s.80; Bihar'ul-Envar, 42 / 230

[434] el-İmame ve's-Siyase, s.180 veya (Beyrut Basımı)135 ya da (Mısır baskısı) 159; Tarih-u Dimaşk, 3 / 367 Tercümet-u İmam Ali (a.s)

[435]- Makatil'ut-Talibiyyin, s.22; Şerh-u Nehc'il-Belâğâ, İbn-i Ebi'l-Hadid, 6 / 118; Bihar'ul-Envar, 42 / 231

[436]- Tarih-i Taberî, 4 / 114; Nehc'ül-Belâğa, Mektup: 47

[437]- Bihar'ul-Envar, 42 / 290

[438]- Bihar'ul-Envar, 42 / 295

[439]- Usul-i Kâfi, Bab: 1, Sahife, Cifir, el-Camia ve Fatıma Mushafı böl. bk. Siret'ul-Eimmet'il-İsna Aşer, 1 / 96-99, 274-294

[440]- Hayat-u Emir'il-Müminin Fi Ahd'in-Nebiyy, Muhammed Sadık es-Sadr, s.402

[441]- Nehc'ül-Belâğa, Hutbe: 176

[442]- el-Mu'cem'ul-Mevduî Li-Nehc'il-Belâğa, 42 / 53, 101; Tasnif-u Gurer'il-Hikem, s.109-118

[443]- el-Mu'cem'ul-Mevduî Li-Nehc'il-Belâğa, 87-116, 374-445

[444]- Nehc'ül-Belâğa, hutbe: 138

[445]- age.

[446]- Beşaret'ul-Mustafa, s.24-31

[447]- Melahim-i İbni Tavus, s.84-85

[448]- el-Hisal, Şeyh Saduk, 2 / 418. bk. Mevsuat-u Ehadîs-i Emir'il-Müminin, c.1, İmam Mehdi (a.s) ile ilgili rivayetler, Nehc'ül-Belâğa Kurumu.

[449]- Tasnif-u Gurer'il-Hikem, s.175-190, 331-335; el-Mu'cem'ul-Mevduî Li-Nehc'il-Belâğa, s.140-150, 216-239.

[450]- el-Mu'cem'ul-Mevduî Li-Nehc'il-Belâğa, s.282-356, 194-214, 152-169, 374-379; Tasnif-u Gurer'il-Hikem, el-Kısm'ul Ahlâkî, s.205-323, 127-147

[451]- Furkan, 77

[452]- es-Sahifet'ul-Aleviyye; Mefatih'ul-Cinan

[453]- Tarih'ul-Edeb'il-Arabi Fi Dav'il-Menhec'il-İslâmî, Dr. Mahmud Bustanî: Edeb'ul-İmam Ali (a.s)

[454]- bk. Fi Rihab-i Eimmmet-i Ehl'il-Beyt (a.s), Seyyid Muhsin Emin, 2 / 301-313

[455]- el-Gadir, 3 / 106, 7 / 378, 379