İmam
Hasan aleyhi's-selâm'a Zühd
nedir? denildi; İmam:
"Takvalı olmaya rağbet etmek (ilgi göstermek) ve dünyaya gönül
vermemektir." buyurdu.
Hilim nedir? denilince; "Öfkeyi belirtmeyip yutmak ve ken-dine hakim
olmaktır." buyurdu.
Doğruluk nedir? denilince; "Kötülüğü iyilikle önlemektir."
buyurdu.
Şeref nedir? diye sorulduğunda; "Akrabalara iyilik etmek ve suçlarının malî
cezasına (diyete) katlanmaktır." buyurdu.
Yiğitlik nedir? diye sorulunca; "Sığınmış
olan kimseyi (mülte-ciyi) savunmak, savaş meydanlarında direnmek ve
zor durumlarda girişken olmaktır." buyurdu.
Ululuk nedir?
denilince; "Darlıkta da olsan ihsanda bulunman ve suçu
affetmendir." buyurdu.
Mürüvvet nedir? diye sorulunca; "Dini korumak, onur ve şahsiyetine
önem vermek, yumuşak davranmak, ihsanda bulunmayı adet edinmek,
hakları eda etmek ve halka sevgi göstermektir." buyurdu.
Kerem nedir?
diye sorulunca; "Muhtaç olan kimsenin isteme-sini beklemeden ona
bağışta bulunmak ve kıtlıkta yemek vermek-tir."
buyurdu.
Alçaklık nedir? denilince; "Titiz olup, küçük kusurları büyük
görmek ve değersiz şeyleri esirgemektir." buyurdu.
Adilik nedir? diye sorulunca; "Cimrilik ve çirkin
konuş-maktır." buyurdu.
Cömertlik nedir? diye sorulunca; "Bolluk ve darlıkta
bağışta bulunmaktır." buyurdu.
Cimrilik nedir? diye sorulduğunda; "Elinde olanı kendine
şeref bilmek, bağışladığını da
boşa gitmiş saymaktır." buyurdu.
Kardeşlik nedir? diye sorulunca; "Zorlukta ve bollukta yar-dımlaşmaktır."
buyurdu.
Korkaklık nedir? denilince; "Dosta karşı cesur olup,
düşman-dan çekinmektir." buyurdu.
Zenginlik nedir? diye sorulunca; "Az olsa bile, nasip ne ise ona
razı olmaktır." buyurdu.
Fakirlik nedir? diye sorulunca; "Her şeye göz dikmektir."
buyurdu.
Cömertlik nedir? diye sorulduğunda; "Kişinin gücü
yettiği kadar, bağışta bulunmasıdır."
buyurdu.
Kerem nedir?
diye sorulunca; "Darlıkta ve bollukta himaye etmektir."
buyurdu.
Cesaret nedir? diye sorulunca; "(Çekinmeden) rakiplerin
karşısında durmaktır." buyurdu.
Kahramanlık nedir? denilince; "Savaşta direniş göstermek ve
güçlü insanlara karşı koymaktır." buyurdu.
Zillet nedir? diye sorulunca; "Doğru konuşurken
korkmaktır." buyurdu.
Sertlik nedir? diye sorulduğunda; "Kendi hükümdarına ve
sana zarar vermeye gücü yeten kimseye, karşı
çıkmaktır." buyurdu.
Yücelik nedir? diye sorulunca; "Güzel işleri yapmak ve kötü
işleri terketmektir." buyurdu.
Mutkan olmak nedir? diye soruluduklarında; "Ağır
başlı olmak, yöneticilerle geçinmek ve bütün insanlardan kendini
muhafaza etmektir." buyurdu.
Şeref nedir? diye sorulunca; "Din kardeşiyle uyum
sağlamak ve komşuların (hakkını) riayet
etmektir." buyurdu.
Mahrumiyet nedir? diye sorulunca; "Sana sunulan nasibini
(hakkını) almamandır." buyurdu.
Akılsızlık nedir? denilince; "Alçaklara uymak ve
sapıklarla arkadaş olmaktır." buyurdu.
Konuşmada acizlik nedir? diye sorulunca; "Konuşurken sakalla oynamak ve
boğazı çok temizlemektir." buyurdu.
Şecaat nedir? diye sorulunca; "Rakiplerinden çekinmemek ve
savaş alanında dirençli olmaktır." buyurdu.
Külfet
(kişinin kendisi için zorluk çıkarması) nedir? diye sorulunca; "Seni ilgilendirmeyen
konularda konuşmandır." bu-yurdu.
Aklın
azlığı nedir?
diye sorulduğunda; "Malında ahmaklık yapmak ve haysiyetini
önemsememektir." buyurdu.
Alçaklık
nedir? diye sorulunca;
"Kişinin kendisini koruması ve hanımını serbest
bırakmasıdır." buyurdu.
[1]- Bu hadiste bazı sorular
tekrarlanmış ve aynı soruya verilen cevapların
bazısı birbirine benzemekte ve bazısı ise birbirinden
farklıdır. Soruların tekrar-lanmasının nedeni, bu
hadisin bir hadis değil birkaç hadisden oluşmasıdır.
Cevapların birbirlerinden farklı olmasının sebebi de bu tür
soruların, farklı münasebetlere göre birçok cevabının
bulunmasıdır. Yerine göre o doğru cevap-lardan belli birisi
zikredilmiştir. Mesela, Alçaklık nedir? sorusunu göz önüne
alalım; bu soruda yer alan alçaklık sıfatının,
çeşitli belirti ve tezahürleri vardır. Cimrilik, çirkin
konuşmak, namusuna sahip olmamak, alçaklığın çeşitli
belirtilerinden birkaçıdır. cevap olarak bunlardan herhangi biri
söylenirse doğrudur.