AKIL VE CEHALETİN ASKERLERİ
İman Küfür
Tasdik Tekzip (yalanlamak)
İhlas Nifak
Ümit Ümitsizlik
Adalet Zulüm
Rıza Öfke(hoşnutsuzluk)
Şükür Nankörlük
Yes[1] Tamah
Tevekkül İhtiras
Şefkat Katılık
İlim Cehalet
İffet Rezalet
Züht Rağbet
Yumuşaklık Ahmaklık
Tevazu Kibir
Ağırbaşlılık Acelecilik
Hilim Sefahet
Susmak Çok konuşmak
(Hakka)Boyun eğmek Büyüklenmek
Teslim Olmak Tekebbür
Afv Kin
Rahmet Kasvet (sertlik)
Yakin Şek
Sabır Sabırsızlık
Bağışlamak İntikam
Zenginlik Fakirlik
Tefekkür Gaflet
Ezberlemek Unutmak
Sıla-i rahim[4] Kati rahim[5]
Kanaat Açgözlülük
Eşitlik Esirgemek
Dostluk Düşmanlık
Vefa Hıyanet
İtaat Masiyet
Huzu Ululanmak
Selamet Bela
Anlamak Geri kafalı olmak
İrfan İnkâr
Mudaraa etmek Titiz olmak
Dürüstlük Hilekârlık
Kitman[6] İfşa
Anne ve babaya iyilik Anne ve babaya asilik
Hakkı eda etmek Hakkı geciktirmek
Maruf (iyilik) Münker (kötülük)
Takıyye etmek Yaymak
İnsaf Zulüm
Sakınmak Haset
Temizlik Kirlilik
Hayâ Hayâsızlık
İtidal Aşırılık
Rahatlık Zorluk
Kolaylık Çetinlik
Afiyet Musibet
İtidal Tekasür[7]
Hikmet Heva ve hevese uymak
Vakar Hafiflik
Saadet Şakavet
Tövbe Günahta ısrar
Muhafaza Gevşeklik
Dua İstinkaf[8]
Çaba Tembellik
Sevinç Üzüntü
Ülfet Ayrılık
Cömertlik Cimrilik
Huşu Bencillik
Söz saklamak Söz taşımak
Mağfiret dilemek Gurur
Zekilik Ahmaklık
Ey Hişam, bu hasletler (aklın askerleri) ancak peygamber, vasi veya Allahın, kalbini iman için imtihan ettiği müminde bir arada bulunur. Ama diğer müminler de akılları kâmil oluncaya ve cehalet askerlerinden kurtuluncaya dek akıl askerlerinden ancak bazılarına sahip olurlar. Cehalet askerlerinden kurtulduklarında peygamber ve vasilerle birlikte en yüce derecede olurlar. Allah bizi ve sizi kendi itaatına muvaffak eylesin.