HARUN-üR ReŞİD İLE YAPTIĞI UZUN KONUŞMASINDAN BİR BÖLÜM
Harun kendisine ulaşan birtakım yalan sözler üzerine İmam Musa ibn-i Cafer aleyhis-selamın tutuklanmasını emretti. İmam aleyhis-selam, Harunun meclisine girdiğinde Harun, İmamın taraftarlarının yakışmaz eylemlerle suçlandığı uzun bir şikayetnameyi İmam aleyhis-selama verdi. İmam aleyhis-selam onu gözden geçirdikten sonra şöyle buyurdu:
Ey Emir-el Müminin,[1] biz daima aleyhimize isnat edilen iftiralarla denenip sınanan bir aileyiz. Rabbimiz bağışlayan ve (sırları) örtendir. Kullarının sırlarını, hesap vaktine kadar açmak istememiştir; o gün ne mal ve ne de çocuklar bir fayda sağlayacaktır; ancak Allaha salim bir kalple gelenler hariç.
Daha sonra İmam aleyhis-selam şöyle buyurdu:
Babam babasından, o da Ali aleyhis-selamdan, o da Peygamber sallallâahu aleyhi ve alihden şöyle naklediyor: "Akraba akrabayla buluşup musafaha ettiklerinde önce ıztırap meydana gelir. Sonra bu ıztırap yatışır. Eğer Halife uygun görüyorsa benimle görüşüp musafaha etsin.
Harun tahtından aşağı inip sağ elini İmama uzatarak İmamın sağ elinden tuttu, sonra İmama sarıldı ve sağ tarafında oturtup şöyle dedi:
Şehadet ediyorum ki siz doğru konuşansınız, babanız doğru konuşandır, dedeniz doğru konuşandır ve Resulullah sallallâahu aleyhi ve alih de doğru konuşandır. İçeriye girdiğinizde hakkınızda ulaşan haberlerden dolayı size çok sinirlenmiştim. Fakat konuştuğunuzda ve el verdiğinizde artık her şey kalbimden silindi ve size karşı olan öfkemin yerini hoşnutluk aldı."
Harun bir müddet sustuktan sonra şöyle dedi: "Abbas ve Ali hakkında soru sormak istiyorum.
Abbas, Resulullahın amcası ve babasının öz kardeşi olmasına rağmen neden Ali, Peygamberin mirasına ondan daha evla oldu?"
İmam aleyhis-selam, Haruna:
"Beni cevap vermekten muaf kıl" buyurdu.
Harun: "Vallahi muaf kılmam, cevap ver." dedi.
İmam aleyhis-selam: "Eğer beni muaf kılmıyorsan, öyleyse bana güvence ver." buyurdular.
Harun: "Güvence verdim." dedi.
İmam aleyhis-selam buyurdu ki:
Peygamber sallallâahu aleyhi ve alih, hicret etmeye gücü olup da hicret etmeyen kimseyi, mirastan mahrum kılmıştır. Senin baban Abbas iman etti, fakat hicret etmedi. Ama Ali aleyhis-selam hem iman etti ve hem de hicret etti... Allah-u Teala (Kuranda) buyurmuştur ki: "İman edip de hicret etmeyenler, onlar hicret edinceye kadar, sizin onlarla hiçbir velayet (ve miras) ilişkiniz yoktur."[2]
Harunun rengi değişip şöyle dedi:
"Neden siz, babanız Aliye intisab edilmiyor da (anne tarafından) ceddiniz olan Resulullah sallallâahu aleyhi ve alihe intisab ediliyorsunuz (kendinizi peygamberin evladı biliyorsunuz)?"
İmam Musa Kazım aleyhis-selam şöyle buyurdu:
Allah-u Teala, Meryem oğlu İsa Mesihi, Hz. İbrahim peygambere, insan eli dokunmayan bakire annesi Meryem vasıtasıyla isnat etmiştir. Allah Kuranda buyuruyor ki:
Onun (İbrahimin) soyundan Davudu, Süleymanı, Eyyubu, Yusufu, Musayı ve Harunu doğru yola hidayet ettik ve biz, iyilik edenlere böylece mukafatlandırırız. Ve Zekeriyyayı, Yahyayı, İsayı ve İlyası da (hidayet ettik). Onların hepsi salihlerdendir."[3]
Allah-u Teala Hz. İsayı, yalnız annesi vasıtası ile Halili İbrahime isnat etmiştir. Nitekim Davud, Süleyman, Eyyub, Musa ve Harun aleyhis-selam da baba ve anneleri yoluyla Hz. İbrahime isnat edilmiştir. Allah-u Tealanın Hz. İsayı, yalnız anne vesilesi ile Hz. İbrahime isnat etmesi, Hz. İsa için yüce bir makam ve fazilettir. Allah-u Teala, Hz. Meryem kıssasında da şöyle buyurmuştur: "Melekler, ya Meryem, Allah gerçekten de seni seçti, arıttı ve alemlerdeki kadınlara üstün kıldı."[4]
(Bu üstünlük) başka insan aracılığı olmaksızın Hz. İsa vesile-siyle olmuştur. Böylece Rabbimiz Hz. Fatımayı da seçti, onu tertemiz kıldı ve cennet ehlinin gençlerinin efendileri olan Hasan ve Hüseyin vesilesi ile de onu alemlerdeki bütün kadınlardan üstün kıldı.
Harun bu sözlerden rahatsız olup şöyle dedi: İnsanın humusu sahibine vermemesi sebebiyle annesi veya babası tarafından ona (nütfesine) bir bozukluğun dahil olduğunu nerden çıkarıyorsunuz.?"
İmam aleyhis-selam:
"Bu öyle bir meseledir ki senden başka hiçbir sultan bundan sual etmemiştir. Ey Emir-el Müminin, ne Teym, ne Adiy (Ebu Bekir ve Ömer) ve ne de Beni Ümeyye halifelerinden hiçbir kimse, bu meseleden suâl etmemiştir; bu sırrın açılmasını benden isteme."
Harun: "Eğer sırrın senin tarafından açıldığını öğrensem, verdiğim güvenceyi geri alırım." dedi.
İmam aleyhis-selam da:
"Bunu kabul ediyorum." buyurdu.
Harun:
"Zındıklar (Allah ve ahirete inanmayanlar) İslamda çoğalmıştır, bize ulaşan haberlere göre onlar sizlere mensuptur; siz Ehl-i Beytin nazarına göre "Zındık kimdir?" dedi.
İmam aleyhis-selam:
"Zındık Allahı ve Resulünü inkar eden yani Allah'a ve Re-sul'üne ile düşmanlık eden kimselerdir. Allah-u Teala buyuruyor ki:
"Allaha ve ahiret gününe inanan bir topluluğu Allah ve peygamberine karşı düşmanlık ve muhalefet eden birisini sever bulamazsın ve isterse onlar, babaları, yahut oğulları, yahut kardeşleri, yahut da aşiretlerinden olsun..."[5]
Mülhid de, tevhidden ilhada (dinsizliğe) yönelen kimselerdir."
Harun: "Söyle bakalım, ilk mülhid ve zındık olan kimdir?" dedi.
İmam aleyhis-selam:
"Gökte, ilk mülhid ve zındık olan, şeytan-ı laindir; Allahın seçkin kulu olan Hz. Ademe karşı kibirlenip şöyle dedi: "Ben ondan daha hayırlıyım, beni ateşten halkettin, onu ise balçıktan yarattın."[6] Şeytan, Rabbinin emrinden çıkıp mülhid oldu. Ve onun soyu bu ilhadı, kıyamete kadar birbirlerinden miras aldılar."
Harun: "Şeytanın soyu da var mıdır?" deyince, İmam aleyhis-selam: "Evet vardır." buyurdu. "Allahın (şu) kelamını duymamış mısın?
An o zamanı ki biz meleklere, Ademe secde edin dedik iblisten başka hepsi secde etti; o, cin taifesindendi ve Rabbinin emrinden çıktı. Beni bırakıp da onu ve soyunu, dost mu ediniyorsunuz? Halbuki onlar, size düşmandır; Allahı bırakıp şeytanı dost edinmek, zalimler için ne de kötü bir muameledir. Ne göklerle yerin yaratılışına tanık ettik onları ve ne de kendilerinin yaratılışına; insanları doğru yoldan saptıranları da yardımcı edinmem."[7]
Onlar, Hz. Ademin soyunu, yaldızlı saçma sözleri ve yalanları ile saptırıyorlar, (bununla birlikte) Allahın birliğine de şehadet ediyorlar. Nitekim Allah-u Teala onlar hakkında şöyle buyurmuştur:
"Eğer onlardan, "gökleri ve yeri kim yarattı?" diye soracak olsan elbette "Allah" diyecekler. De ki, bütün hamdlar Allaha mahsustur. Fakat onların çoğu bilmezler."[8]
Yani onların cevabı, telkin, âdet ve dilde söylemekten başka bir şey değildir. İlmi olmayan bir kimse, şehadet etse de yine şek, hased ve inat içerisindedir. Bunun için araplar şöyle diyor: "Bir şeye cahil olan, ona karşı düşman olur. Bir şeyi aczinden terkeden de onu ayıplar ve onu inkâr eder." Bu onun cahilliğinden kaynaklanır.
(İmam aleyhis-selamın, Kadı Eb-u Yusuf ile de uzun bir konuşması vardır, fakat kitabın mevzusuna uygun olmadığı için onu nakletmedik.)
Daha sonra Harun şöyle dedi:
"Babalarının hakkı hürmetine, işlerimizin akışı hakkında kapsamlı ve kısa (yani her konuda sorunlarımıza çözüm yolu olabilecek bazı) sözler buyurunuz."
İmam aleyhis-selam: "Evet olur." dedi. Kağıt kalem getirdiler ve İmam şöyle yazdı:
"Bismillahirrahmanirrahim.
Dinlerin bütün meseleleri dört kısımdır:
1- İhtilafı olmayan ve ümmetin de zaruretine icma ettiği ve kendisine ihtiyaç duyduğu (kesin ve açık) meseleler.
2- İttifak edilmiş hadisler ki, her şüphenin sunulması gereken mercidir ve her hadisenin hükmü ondan çıkarılır ve bu ise bütün ümmetin ittifak ettiği hususlardandır.
3- Şek ve inkâr edilmesi mümkün olan meseleler ki bunların yolu, ehlinden izah istemektir. Bu çeşit meselelerde görüşünü izhar etmek isteyen, tevil ve tefsirine ittifak edilmiş Allahın kitabından veya hiçbir ihtilafı olmayan sünnetten delil getirmelidir.
4- Akılların, doğruluğunu teyid ettiği, ümmetin has ve ammesinin de onda hiçbir şekke ve inkâra gitmeyeceği bir kaide.
Bu iki mesele (icmai ve kesin olan meseleler ile şüpheli olan meseleler), tevhid ve tevhitten aşağıdaki meselelerin, sıyrık diyeti ve ondan üstteki meselelerin tümünü içermektedir. Öyleyse karşılaştığın her dini meseleyi, delili senin için sabit olursa kabul
et; doğruluğu gizli kalan meseleleri ise reddet. Kim bu üç meseleden (icma edilen mesele, ittifak edilen sünnet ve aklın, doğruluğunu teyid ettiği kaideden) birini sözünün isbatı için ikame ederse en üstün ve açık bir delil ikame etmiştir. Allah, Teala Peygamberine şöyle buyurmuştur: "De ki en üstün ve apaçık delil, Allahındır. Eğer o dileseydi elbette hepinizi doğru yola sevk ederdi."[9]
Apaçık bir delil cahile sunulsa alimin, ilmi ile onu anladığı gibi cahil de cehaleti ile onu anlar. (Fıtrata uygun kesin delillerin doğruluğunu herkes bilir ve tasdik eder.) Çünkü Allah adildir; zulüm yapmaz; kullarına bildikleri şeyle kanıt getirir ve onları anladıkları şeye davet eder; bilmedikleri ve anlamadıkları şeye değil."
Bu görüşmeden sonra Harun, İmamı mükâfatlandırıp geri gönderdi.
(Bu konuyla ilgili hadis çok uzundur. Fakat biz bu miktarıyla yetindik).